Θεωρείται επιστήμη η επιχειρηματικότητα; Προφανώς όχι. Μπορεί όμως η Επιστήμη να μεταφραστεί εύκολα σε επιχειρηματικότητα και με "όχημα" την καινοτομία να μας οδηγήσει στην παραγωγική Ελλάδα που θέλουμε. Αυτό υποστηρίζει ο ακαδημαϊκός Γεώργιος Κόλλιας, ο οποίος είναι ειδικός στο να στήνει καινοτόμες και επιτυχημένες ερευνητικές υποδομές μέσα σε ερευνητικά κέντρα και να τις συνδέει με την επιχειρηματικότητα. Μια τέτοια είναι το InfrafrontierGR (μια υποδομή για το φαινοτυπικό χαρακτηρισμό και την αρχειοθέτηση ζωικών μοντέλων ασθενειών του ανθρώπου) μέσα στο Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών "Αλέξανδρος Φλέμιγκ".
Στον ίδιο χώρο, το εργαστήριο του βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή των ερευνών για την αντιμετώπιση φλεγμονωδών νόσων, όπως η αρθρίτιδα, η νόσος του Crohn, η σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλες. Πριν δύο χρόνια ο καθηγητής εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και πριν τρία χρόνια κατέλαβε την έδρα της Πειραματικής Φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά ο ίδιος πάντα δηλώνει πρώτα την επιστημονική ιδιότητά του ως Βιολόγος.
Η συνάντησή μας έχει συμπέσει με μια γιορτινή ημέρα για τον ίδιο και την ομάδα του, αφού μια ακόμη δημοσίευση που αφορά μια ομάδα κυττάρων που συμμετέχουν στη καρκινογένεση και που φέρει την δική του υπογραφή και των συνεργατών του, έχει κυκλοφορήσει στο "Journal of Εxperimental Μedicine", που είναι ένα από τα πλέον αναφερόμενα επιστημονικά περιοδικά στο χώρο της Βιοϊατρικής. Μου δείχνει επίσης ένα άρθρο γνώμης που δημοσίευσε σε συνεργασία με τον καθηγητή Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας κ. Ιωάννη Λάμπρη, στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Nature Immunology» πριν δύο μήνες. Το άρθρο έχει τίτλο: «O ‘κανόνας των 3’ για την αναγέννηση της ελληνικής επιστήμης, έρευνας και καινοτομίας» (Kollias G, Lambris JD. A 'rule of 3' to revive Greek science, research and innovation. Nat Immunol. 2015 Nov 18;16(12):1206-8) και μέσα σε αυτό αναλύονται οι απόψεις τους για τον αποτελεσματικό τρόπο με τον οποίο μπορεί η έρευνα και η τεχνολογία να γίνουν κινητήριος μοχλός για το μετασχηματισμό της οικονομίας της Ελλάδας από καταναλωτική σε παραγωγική.
Την ίδια στιγμή του αναφέρω την τελευταία ετήσια κατάταξη του ΟΟΣΑ που τοποθετεί την Ελλάδα σε επίπεδο επιστημών ανάμεσα στις 10 εξυπνότερες χώρες παγκοσμίως και περιμένω την αντίδρασή του. Η κατάταξη έγινε με βάση το ποσοστό των πτυχίων σε πεδία Επιστήμης, Τεχνολογίας, Μηχανολογίας και Μαθηματικών, που απονέμονται κατά κεφαλήν (http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/science-and-technology/oecd-science-technology-and-industry-scoreboard-2015_sti_scoreboard-2015-en#page36).
«Το τοπίο της ελληνικής έρευνας και καινοτομίας δυστυχώς πάσχει από «χρόνια νόσο». Αν διακρίνεται για κάτι η Ελλάδα παγκοσμίως, είναι για το απογοητευτικό ποσοστό του μόλις 0,6% του ΑΕΠ της, το οποίο διαθέτει στην έρευνα, παρά τον μεγάλο αριθμό επιστημόνων και μηχανικών που παράγει. Ενώ λοιπόν (μόλις) 200 εκατομμύρια ευρώ, περίπου, από προγράμματα του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς δαπανώνται ετησίως για επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη, η απόδοση και τα οφέλη που απορρέουν από αυτή την ομολογουμένως μικρή επένδυση, δεν ανταποκρίνονται καν στις μικρές προσδοκίες στις οποίες θα μπορούσε κανείς να προσβλέπει. Έτσι, αν και οι δείκτες της επιστημονικής επιτυχίας παρουσιάζονται συνήθως ως επαρκείς, συχνά στηρίζονται σε αδρούς υπολογισμούς επί μέσων όρων που εξάγονται από ανομοιογενή πεδία χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις υποκείμενες σημαντικές αποκλίσεις.
Άρα, νομίζω ότι από τέτοιου είδους μετρήσεις λείπουν κάποιοι παράγοντες. Οι Έλληνες είναι συνεργατικοί επιστήμονες, οπότε υπάρχει δραστηριότητα ελλήνων ερευνητών σε συνεργασία με διεθνείς χώρους ή με συναδέλφους εκτός Ελλάδας. Παρόλα αυτά», σημειώνει ο καθηγητής Κόλλιας, «η αίσθηση πολλών από εμάς που λειτουργούμε μέσα στο Ελληνικό σύστημα έρευνας και καινοτομίας τις τελευταίες δεκαετίες, είναι ότι η Εθνική ερευνητική μας παραγωγή είναι κατώτερη των προσδοκιών» και συμπληρώνει ότι η έλλειψη μιας κεντρικής, σταθερής και μακροχρόνιας στρατηγικής για την έρευνα, σε συνδυασμό με την υποβάθμιση των υποδομών, και τις συχνά απαρχαιωμένες διοικήσεις των ερευνητικών φορέων, εντείνουν ακόμα περισσότερο τη δυσλειτουργία και την υποβάθμιση της αξίας της έρευνας και της καινοτομίας στη χώρα. Παρόλα αυτά του ζητώ να σχολιάσει την γενική εντύπωση που υπάρχει ότι δηλ. φαντάζουμε αρκετά σημαντικοί στα μάτια των υπόλοιπων ευρωπαίων. «Όσο και αν ακούγεται παράξενο, σε επίπεδο χάραξης πολιτικής δεν μας δίνουν καθόλου σημασία οι Ευρωπαίοι. Μας δίνουν σημασία ως μονάδες, όπως δίνουν σε έναν Έλληνα που έχει αξιοπρεπή και επιφανή δραστηριότητα. Αλλά στον ευρωπαϊκό χώρο και στα «εργαλεία» και τα όργανα μέσω των οποίων κατανέμονται οι χρηματοδοτήσεις και γίνονται οι θεσμοθετήσεις,εκεί είμαστε δυστυχώς απόντες», υποστηρίζει ο ίδιος.
Έρευνα σε διαγονιδιακά μοντέλα ποντικιών
Το εργαστήριο του Έλληνα ερευνητή μελετά εδώ και 25 χρόνια τους μοριακούς και κυτταρικούς μηχανισμούς που διέπουν χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους, όπως η αρθρίτιδα, η νόσος του Crohn, η σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλες, αναπτύσσοντας και χρησιμοποιώντας καινοτόμα ζωικά μοντέλα ασθενειών του ανθρώπου. Το 1991, ο ίδιος, πρωτοπόρος σε μελέτη με την ερευνητική ομάδα του, έδειξε ότι η υπερέκφραση του παράγοντα νέκρωσης όγκων TNF (μιας πρωτεΐνης που απελευθερώνεται πρωτογενώς από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και βοηθά στη ρύθμιση της ανοσολογικής απόκρισης) είναι αιτιώδης για την ανάπτυξη χρόνιας πολυαρθρίτιδας σε διαγονιδιακά μοντέλα ποντικών (οργανισμοί που έχουν ενσωματωμένο ξένο DNA στο γονιδίωμά τους). Στη συνέχεια, η ίδια ομάδα ανέδειξε με επιστημονική τεκμηρίωση ότι η χρήση αντισωμάτων έναντι του TNF στα πάσχοντα διαγονιδιακά ποντίκια ήταν αποτελεσματική για τη θεραπεία της ασθένειας και κινητοποίησε τις φαρμακευτικές βιομηχανίες για τη χρήση βιολογικών αντι-TNF θεραπειών για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και τις σπονδυλαρθρίτιδες.
Σε αυτήν ακριβώς την έρευνα οφείλεται η δημιουργία φαρμακευτικών σκευασμάτων για ασθένειες όπως η νόσος του Crohn, η ψωρίαση και η ψωριατική αρθρίτιδα, η νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα, η αγκυλοτική σπονδυλοαρθρίτιδα και η νόσος Behcet (μια φλεγμονή των αγγείων). Από το 2000 μέχρι το 2002, ο καθηγητής υπηρέτησε ως Διευθυντής του Ινστιτούτου Ανοσολογίας του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών "Αλέξανδρος Φλέμιγκ". Από το 2002 μέχρι τον Απρίλιο 2010 διετέλεσε εκεί ως Πρόεδρος και Επιστημονικός Διευθυντής και σήμερα παραμένει ως Ερευνητής και Διευθυντής του Τομέα Ανοσολογίας. Οι επιστημονικές δραστηριότητες και αναζητήσεις του δεν τον οδήγησαν σε άλλη ήπειρο, όπως αρκετές χιλιάδες άλλους έλληνες επιστήμονες, και αυτό γιατί, όπως λέει, στάθηκε τυχερός που βρήκε τον χώρο που πολλοί άλλοι επιστήμονες δεν βρίσκουν.
«Η Βιολογία μπήκε τυχαία στη ζωή μου. Ξέρετε η τύχη είναι μεγάλη δύναμη, το βλέπουμε και στη φύση. Χρειάζεται όμως και το όραμα πολλές φορές, αλλά και πρόσφορο έδαφος με τις κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης. Ακούστε, ο χώρος της έρευνας στην Ελλάδα πρέπει να κατακλυστεί από πολλούς νέους ταλαντούχους και ανεξάρτητους ερευνητές παρέχοντάς τους τις απαραίτητες υποδομές και την αρχική χρηματοδότηση ώστε να έχουν μια σοβαρή και βιώσιμη ευκαιρία να δημιουργήσουν νέες νησίδες αριστείας στους οργανισμούς της επιλογής τους», συμπληρώνει ο καθηγητής. Στο στο άρθρο του στο περιοδικό «Nature Immunology» προτείνει τη χρηματοδότηση 250 νέων ερευνητών (50 ερευνητές ανά έτος για διάστημα 5 χρόνων) με 1 εκατομμύριο ευρώ για τον καθένα, που θα συμπεριλαμβάνει διεθνώς ανταγωνιστικές αμοιβές για τον κύριο ερευνητή και την ομάδα του, προκειμένου να ιδρυθούν νέα εργαστήρια και να «εμβολιαστούν» με νέες ιδέες, δεξιότητες και τεχνογνωσία οι Ελληνικοί ερευνητικοί οργανισμοί.
Το εκτιμώμενο κόστος των 250.000.000 ευρώ, το οποίο θα επενδυθεί και θα κατανεμηθεί σε μια δεκαετία (κατά μέσο όρο, δηλαδή, θα απαιτηθούν 25 εκατομμύρια ευρώ ανά έτος για το σύνολο του προγράμματος), θα προσφέρει οφέλη που θα υπερβαίνουν κατά πολύ την αρχική επένδυση, τόσο για την προσέλκυση περαιτέρω ανταγωνιστικών χρηματοδοτήσεων, όσο και για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας υψηλής έντασης γνώσης. «Πρέπει να τονιστεί ότι ο χώρος της έρευνας και της καινοτομίας δεν θα πρέπει να αποτελεί πεδίο άσκησης κοινωνικών πολιτικών που εκλαμβάνουν τους ερευνητές ως απλούς εργαζόμενους που εκτελούν διεκπεραιωτικά μια δημόσια υπηρεσία. Αντιθέτως, θα πρέπει να είναι μια περιοχή με πολύ αυστηρούς κανόνες και αυξημένες προσδοκίες από τους ερευνητές και τους ερευνητικούς φορείς, οι οποίοι πρέπει να παράγουν και όχι μόνο να καταναλώνουν δημόσιους πόρους, όταν αυτοί δεν συνδέονται με την παραγωγικότητα και την απόδοση τους», καταλήγει.
Επιστήμη με ισχυρό Brand name και επιχειρηματικότητα
Ο καθηγητής Κόλλιας κατάφερε να δημιουργήσει ένα ισχυρό "brand name" στο ΕΚΕΒΕ Φλέμινγκ με το InfrafrontierGR και τη μοντελοποίηση δηλ. τη δημιουργία ζωικών μοντέλων νόσων του ανθρώπου και γενετικών εργαλείων που διανέμονται και υποστηρίζουν την έρευνα σε περισσοτερα από 300 διεθνή ακαδημαϊκά και βιομηχανικά εργαστήρια. To InfrafrontierGR αποτελεί τον εθνικό κόμβο του European Mouse Mutant Archive, EMMA (ευρωπαϊκή τράπεζα μεταλλαγμένων ποντικών) και ειδικεύεται στη κρυοσυντήρηση σειρών ποντικών με συγκεκριμένα γενετικά χαρακτηριστικά, τα οποία δίνονται ως μοντέλα για έρευνες. Η συνέχεια ήρθε με τη ίδρυση της πρώτης εξαγωγικής επιχείρηση έντασης γνώσης - τεχνοβλαστό του ΕΚΕΒΕ "Αλέξανδρος Φλέμιγκ", την «Biomedcode Hellas AE». «Η εταιρία εκμεταλλευόμενη εμπορικά τα ζωικά μοντέλα που δημιουργούνται σε εργαστήρια του Φλέμιγκ, αλλά και αναπτύσσοντας ταυτόχρονα άλλα δικά της, παρέχει υπηρεσίες σε μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες του εξωτερικού που αναζητούν ζωικά μοντέλα για να πραγματοποιήσουν προκλινικές δοκιμές σε φάρμακα που παρασκευάζουν.
Ονομάζεται εταιρία έντασης γνώσης γιατί τα προϊόντα που παράγει είναι υψηλής γνωστικής αξίας, συνδεδεμένα με την υψηλή τεχνολογία που παρέχεται μόνο σε εξειδικευμένα κέντρα ή πανεπιστήμια», εξηγεί ο καθηγητής, ο οποίος υποστηρίζει αυστηρά την αναδιάρθρωση του τοπίου της έρευνας στην Ελλάδα με προσανατολισμό και προς τη καινοτομία. Σύμφωνα με τον ίδιο, όχι μόνο θα πρέπει να αναδιαρθρωθούν στρατηγικά οι υπάρχουσες ερευνητικές μονάδες για να παράγουν «κρίσιμες μάζες» τόσο σε επίπεδο υποδομών, όσο και ανθρώπινου κεφαλαίου, αλλά θα πρέπει να αναπτυχθούν και φιλόδοξες νέες μονάδες σε διεπιστημονικούς και αναδυόμενους τομείς έρευνας.
Παράλληλα, θα πρέπει να αναζητηθούν συνέργειες και συνεργασίες με κορυφαία κέντρα στο εξωτερικό με στόχο τη δημιουργία κοινών ερευνητικών κέντρων (ή προγραμμάτων) που θα επιτρέψουν στους Έλληνες ερευνητές να δραστηριοποιηθούν σε αυτούς τους αναδυόμενους τομείς έρευνας και τεχνολογίας. «Αυτό το είδος υγιούς «οικοσυστήματος» έρευνας, με την ανάπτυξη σύγχρονων δομών που θα υποστηρίζουν την κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας και τη μεταφορά της σε επιχειρηματικές πράξεις, μπορεί να μας οδηγήσει σε ολοκληρωμένα συστήματα καινοτομίας. Μόνον τότε θα μπορούμε να στοχεύουμε στη μετάφραση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε καινοτόμα προϊόντα και κατά συνέπεια στην παραγωγική ανάπτυξη της οικονομίας μας. Για να μπορέσει να υλοποιηθεί μια τέτοια προσέγγιση, απαιτείται αφενός σταθερός και μακροπρόθεσμος στρατηγικός σχεδιασμός και αφετέρου σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις»,εξηγεί ο καθηγητής, που από ό,τι φαίνεται δε βρίσκεται μακριά από την υλοποίηση ενός τέτοιου μηχανισμού. Η ανάπτυξη διαγονιδιακών μοντέλων φλεγμονωδών παθήσεων του ανθρώπου, οι εφαρμογές σε προκλινικές δοκιμές αξιολόγησης νέων φαρμάκων και η αναγνώριση νέων θεραπευτικών και διαγνωστικών στόχων, η ίδρυση της Biomedcode τεχνοβλαστό του Φλέμιγκ για μεταφορά και εμπορική εκμετάλλευση διαγονιδιακών μοντέλων και τεχνογνωσίας προκλινικών δοκιμών του Φλέμιγκ, η ανάπτυξη χαρτοφυλακίων πνευματικής ιδιοκτησίας ως απόρροια του Κέντρου και η λειτουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού μεταφοράς τεχνολογίας, οδηγούν μοιραία στο επόμενο όραμα του καθηγητή Κόλλια που είναι μακροπρόθεσμο μεν, αλλά όχι ανέφικτο, στη δημιουργία της "Βιοτεχνόπολης".
«Διαθέτουμε τη γνώση και την εμπειρία και έχουμε το πρότυπο. Η ιδέα μας είναι να κάνουμε ένα μεγαλύτερο από το Φλέμινγκ μοντέλο μετάφρασης της ερευνητικής ιδέας σε καινοτόμο προϊόν, συνδέοντας την ερευνητική παραγωγή με την επιχειρηματική δραστηριότητα. Μέσα στο χώρο, ο οποίος έχει αρχίσει να δημιουργείται ήδη, θα φτιάξουμε ένα ερευνητικό πάρκο, θα εντάξουμε μικρές εταιρίες που θα προωθούν τις επιχειρηματικές ιδέες με τους κανόνες του μάρκετινγκ και θα δώσουμε χώρο και σε άλλους εταίρους. Η ιδέα είναι να συνυπάρξει η βασική έρευνα με τη βιομηχανία»
Εξατομικευμένη Ιατρική (pMedGR) κατά το πρότυπο Φλέμινγκ
Από τη στιγμή που ο καθηγητής ανέλαβε τη θέση της Πειραματικής Φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών οραματίζεται να ενισχύσει την ερευνητική αριστεία, την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία. Έτσι, σχεδιάζει την ίδρυση μιας νέας ερευνητικής υποδομής για την Εξατομικευμένη Ιατρική (pMedGR) στην Ιατρική Σχολή.
«Ξέρουμε πολύ καλά να στήνουμε αλυσίδες καινοτομίας σε μεγάλα ερευνητικά κέντρα. Η έννοια της εξατομικευμένης ιατρικής έχει αναδειχθεί ως η κατεύθυνση του μέλλοντος για την κατανόηση, την πρόληψη και τη θεραπεία των ανθρώπινων νόσων με βάση τη σύνθεση πληροφοριών που προέρχονται από διαφορετικές πηγές, όπως οι τεχνολογίες γενετικής, γονιδιωματικής, πρωτεομικής, καθώς επίσης και περιβαλλοντικών δεδομένων ή παραγόντων που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής των ασθενών. Ευτυχώς υπάρχουν αρκετοί συνάδελφοι από την Ιατρική που πίστεψαν σε ένα τέτοιο όραμα, αντίστοιχο του Φλέμινγκ, για την Ιατρική σχολή, η οποία, ουσιαστικά δεν έχει ερευνητικό κέντρο με σύγχρονες τεχνολογίες υψηλής απόδοσης και με τέτοια υποδομή. Υπάρχει μια πληθώρα επιστημόνων και φοιτητών που έχει συχνά περιορισμένη πρόσβαση σε λειτουργικές τεχνολογικές εγκαταστάσεις υψηλών προδιαγραφών.
Κάποια κέντρα (που έχουν προκύψει τελευταία) που υπόσχονται ότι μπορούν να το κάνουν, δεν έχουν ούτε τη δυναμική, ούτε τους δείκτες σε τέτοιο βαθμό. Ας μην αναφερθούμε και στο κορεσμό τους με επιλογές που δεν είναι δόκιμες» , συμπληρώνει ο δρ. Κόλλιας. Ο ίδιος τιμήθηκε πέρσι με το βραβείο «Carol Nachman Prize 2014» για πρωτοποριακές έρευνες στον τομέα της ρευματολογίας. Το συγκεκριμένο βραβείο αποτελεί μια από τις υψηλότερες τιμητικές διακρίσεις της Γερμανίας στον τομέα της Ιατρικής. Δύο χρόνια πριν, το 2013, ο Έλληνας ακαδημαικός έλαβε επιχορήγηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας «Advanced ERC Grant» για την πρότασή του με τίτλο "Mesenchymal Cells of the Lamina Propria in Intestinal Epithelial and Immunological Homeostasis" για να μελετήσει το ρόλο των μεσεγχυματικών κυττάρων του εντερικού υμένα στην ομοιόσταση του εντέρου σε συνθήκες χρόνιας φλεγμονής και νεοπλασίας και να αναπτύξει νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των ασθενειών του εντέρου και άλλων παθολογιών με παρόμοια χαρακτηριστικά.
Σχεδιασμός, ανάπτυξη, αξιολόγηση και λογοδοσία
O πάντα σεμνός και "αθόρυβος" καθηγητής Γεώργιος Κόλλιας θεωρείται παγκόσμια αυθεντία στο χώρο του, δίνει καθημερινές μάχες, πετυχαίνει νίκες, παραμένει στην Ελλάδα και επιμένει - αλλά δεν ελπίζει σε μαγικές λύσεις. «Δυστυχώς, επί δεκαετίες, οι εθνικοί αναπτυξιακοί πόροι χρησιμοποιήθηκαν με τρόπους που το μόνο που κατάφεραν να αναπτύξουν είναι την ευνοιοκρατία προς συγγενείς και φίλους, τον κομματικό κρατισμό και τις πελατειακές σχέσεις, τις συντεχνίες και την υποκρισία, νοοτροπίες που έχουν δυστυχώς εγκατασταθεί στην καρδιά της πολιτικής αλλά και των πολιτών.
Η λιτότητα επομένως είναι η συνέπεια και όχι η αιτία της καταστροφής. Δεν υπάρχει ελπίδα αν οι πολιτικοί δεν αντιληφθούν ότι η έρευνα και η τεχνολογία είναι μια κινητήρια δύναμη που θα μετατρέψει την Ελλάδα σε μια παραγωγική κοινωνία. Αν οι πολιτικοί δεν αλλάξουν τον τρόπο που διαχειρίζονται τα πράγματα, δεν θα γίνει τίποτα. Δυστυχώς οι πολιτικοί δεν έχουν φτιάξει τέτοια αξιακά συστήματα ώστε να προχωρήσουν σε σκέψεις και επενδύσεις σε καινοτομίες που θα βγάλουν τη χώρα από το οικονομικό τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει και στο οποίο υποδουλώνεται όλο και περισσότερο», υποστηρίζει ο κορυφαίος Έλληνας ερευνητής, ο οποίος προτείνει ως δραστική λύση τη χάραξη πολιτικής «βάσει τεκμηρίων» (το λεγόμενο evidence-based policy) και την αποκομματικοποιημένη διοίκηση της έρευνας, όπως γίνεται παγκοσμίως. «Χρειαζόμαστε διακυβέρνηση βασισμένη σε τεκμηριωμένο λόγο και σε στοιχεία και όχι τυχαίες πολιτικές που προτείνουν οι εκάστοτε σύμβουλοι και τα "αγκυλωμένα" θεσμικά όργανα.
Η λήψη πολιτικών αποφάσεων δυστυχώς, βασίζεται ακόμα, στην απώθηση ορθολογικών επιχειρημάτων και σε ένα συνδυασμό ιδεοληψιών, ανικανότητας και λαϊκιστικών διακηρύξεων. Αυτό οδηγεί σε λανθασμένες ή κοντόφθαλμες επιλογές που δεν καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν κρίσιμα προβλήματα και τελικά δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Είναι πια καιρός να καθιερωθούν αυστηρά και αντικειμενικά κριτήρια τεκμηρίωσης σε όλα τα επίπεδα χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων. Μόνο έτσι θα επιτευχθεί αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση με απτά αποτελέσματα μέσα από την υλοποίηση αυτών των πολιτικών. Η ερευνητική αξιολόγηση, η χρηματοδότηση και η διαχείριση των πόρων θα πρέπει να είναι απαλλαγμένη από την επιρροή πολιτικών εξουσιών.
Θα πρέπει να δημιουργηθεί επιτέλους ένα οριζόντιο, ανεξάρτητο και ορισμένης θητείας Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, το οποίο θα πρέπει να συσταθεί και να λειτουργεί με βάση αντικειμενικά και αυστηρά κριτήρια αριστείας και ακεραιότητας. Δυστυχώς οι πολιτικοί γέμισαν όλες τις θέσεις της Ελλάδας, σε όλους τους χώρους, με επιεικώς ακατάλληλους, που τοποθετήθηκαν εκεί, χωρίς αξιολόγηση, χωρίς στρατηγική και χωρίς σχέδιο και το μόνο που κάνουν είναι να αφορίζουν την αριστεία. Και την αφορίζουν γιατί δεν την άγγιξαν ποτέ». Είναι πολύ σημαντικό, καταλήγει ο καθηγητής, να καθορίζονται με σαφήνεια οι επιπτώσεις και οι συνέπειες μιας αξιολόγησης και να υπάρχει λογοδοσία, όταν τα αποτελέσματα δεν ανταποκρίνονται στους στόχους. Σύμφωνα, με τον ίδιο, μέχρι στιγμής, οι διαδικασίες αξιολόγησης δεν έχουν οδηγήσει σχεδόν ποτέ σε κάποια έξυπνη στρατηγική αναπτυξιακής αναδιάρθρωσης και κατανομής των δημοσίων επενδύσεων.
Ο Καθηγητής Κόλλιας, προτείνει μέσα από το άρθρο του στο «Nature Immunology» μερικές βασικές ιδέες που, κατά την γνώμη του, ξεπερνούν τις ποικίλες εκδοχές των νόμων που πρόσφατα ψηφίστηκαν για την αναμόρφωση του ερευνητικού ιστού και την προώθηση της καινοτομίας στην Ελλάδα. Σχολιάζει δε, ότι παρότι οι ιδέες αυτές θεωρούνται αυτονόητες από την παγκόσμια ερευνητική κοινότητα και εφαρμόζονται εδώ και καιρό σε πολλά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και πέρα από αυτήν, στην Ελλάδα εξακολουθούν να θεωρούνται επαναστατικές.
«Κατά την επόμενη δεκαετία, όταν η αναθεώρηση της νοοτροπίας των Ελλήνων έναντι της επιστήμης, της έρευνας και της καινοτομίας θα είναι πλέον αναγκαία για την επιβίωση του κράτους, οι διαδικασίες μέσω των οποίων η έρευνα θα μετουσιώνει τα αποτελέσματά της σε δημόσια αγαθά θα πρέπει να έχουν απαλλαγεί από τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που συχνά καλύπτουν φαινόμενα διαπλοκής και διαφθοράς», λέει χαρακτηριστικά, αν και διατηρεί χαμηλές προσδοκίες για το αν και κατά πόσον το πολιτικό σύστημα της χώρας είναι σε θέση -από μόνο του- να κάνει τη διαφορά, δεδομένου του «βεβαρημένου» ιστορικού της πολιτικής ηγεσίας στην προσπάθεια μεταρρύθμισης του χώρου της έρευνας και της καινοτομίας στην Ελλάδα κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
«Υπό το πρίσμα αυτό, πιστεύουμε πως η πραγματική αλλαγή θα έρθει μέσα από την ισχυρή δέσμευση των ίδιων των επιστημόνων για ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Παραγωγικά μέλη της ερευνητικής κοινότητας θα πρέπει να συμπράξουν και να αυτο-οργανωθούν σε ένα γνωμοδοτικό σώμα που θα παράσχει υψηλού επιπέδου συμβουλευτική σε όσους χαράζουν πολιτική, επιταχύνοντας έτσι τη μεταρρύθμιση υφιστάμενων δομών, διαδικασιών και νοοτροπιών», καταλήγει.
Βάσω Μιχοπούλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου