Ήταν μόλις πέντε ετών τον Ιούλιο του 1969 όταν είδε στην τηλεόραση το ανθρώπινο πόδι να πατάει για πρώτη φορά σε ένα άλλο ουράνιο σώμα και συγκεκριμένα στη Σελήνη. Οι φιγούρες των αστροναυτών της διαστημικής αποστολής «Απόλλων 11», Νιλ Άρμοστρονγκ και Έντουιν «Μπαζ» Όλντριν, εντυπώθηκαν στη μνήμη του και έγιναν το παιδικό όνειρο και η προσδοκία του για το μέλλον.
Πού να φανταζόταν ότι αργότερα θα συναντούσε και θα μαθήτευε στο πλάι του Ernst Willi Messerschmid (και μάλιστα μετά από πρόσκληση του ίδιου), ενός από τους αστροναύτες της πρώτης γερμανικής Spacelab αποστολής D-1 και αργότερα επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αστροναυτών στην Κολωνία, αλλά και στο πλάι του διακεκριμένου Έλληνα επιστήμονα Iωάννη Αργύρη, γνωστού εκτός Ελλάδας ως John H. Argyris. Αυτά διηγείται για πρώτη φορά σε ελληνικό μέσο ο Στέφανος Φασούλας, Καθηγητής Διαστημικής Τεχνολογίας και διευθυντής στο Ινστιτούτο Διαστημικών Συστημάτων της Στουτγάρδης, που αυτή τη στιγμή είναι το μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ινστιτούτο στη Δυτική Ευρώπη.
Ο επιστήμονας είναι ο μοναδικός Έλληνας στο συγκεκριμένο πανεπιστημιακό τμήμα που ασχολείται με το σημαντικότερο κομμάτι κάθε διαστημικής αποστολής, δηλ. το σχεδιασμό δορυφόρων και τη μελέτη και τον καθορισμό των χαρακτηριστικών της τροχιάς κάθε δορυφόρου, ανάλογα με την αποστολή του. " Τηλεπικοινωνιακοί, αεροπλοΐας-ναυσιπλοΐας, εντοπισμού θέσης, μετεωρολογικοί, επιστημονικών και αστρονομικών παρατηρήσεων, γεωφυσικών μελετών και ανίχνευσης πλουτοπαραγωγικών πηγών, ελέγχου της ρύπανσης του περιβάλλοντος, κ.α. είναι μερικές από τις κατηγορίες των δορυφόρων. Εάν η τροχιά του δορυφόρου είναι "γεωστατική", δεν αλλάζει θέση σε σχέση με τη Γη και ο δορυφόρος σε αυτή εκτελεί μια πλήρη περιστροφή ανά 24ωρο.
Κάθε δορυφόρος, ανάλογα με τη κατηγορία στην οποία ανήκει και με την αποστολή του, εκτοξεύεται και οδηγείται σε ορισμένη τροχιακή θέση. Για παράδειγμα, τους δορυφόρους που χρησιμοποιούμε για συλλογή δεδομένων τους θέτουμε σε τροχιά σε μικρή απόσταση πάνω από την επιφάνεια της γης, συνήθως σε ύψος 500-600 χλμ.. Εκεί κινούνται με ταχύτητα περίπου 8χλμ/δευτερόλεπτο και σε ενενήντα λεπτά κάνουν το γύρο της Γης. Οι επικοινωνιακοί δορυφόροι εκτελούν την τροχιά τους σε "γεωστατική" θέση μια ζώνη πάνω από τον Ισημερινό που απέχει από τη Γη 36.000 χλμ. Εκεί υπάρχει μικρότερη βαρύτητα και απαιτείται λιγότερη ταχύτητα για να παραμείνουν σε σταθερή τροχιά γύρω από τη Γη, την οποία και ολοκληρώνουν σε μια μέρα ακριβώς. Για αυτό το λόγο δεν χρειάζεται να αλλάζουν θέση οι κεραίες της δορυφορικής τηλεόρασης. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο θέσεις τοποθετούνται οι δορυφόροι πλοήγησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι χωρίς τη Διαστημική δεν θα είχαμε καμία πληροφόρηση για το περιβάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο. Και αν σκεφτεί κάποιος ότι όλα τα προβλήματα πια είναι παγκόσμια, χρειάζεται να τα βλέπουμε και να τα αντιμετωπίζουμε σφαιρικά και πανοραμικά ", εξηγεί ο καθηγητής, ο οποίος κάνει λόγο πλέον και για κυκλοφοριακό κομφούζιο των δορυφόρων στο διάστημα (traffic), αφού ολοένα και περισσότερες εταιρίες τηλεπικοινωνιών αναπτύσσουν τη δραστηριότητά τους εκεί, φιλοδοξώντας να καλύψουν όλο και περισσότερες περιοχές της Γης που δεν έχουν διαδικτυακή σύνδεση (the dark sides of internet). Ο ίδιος θεωρεί πως η αξιοποίηση του Διαστήματος έχει γίνει πια αναπόσπαστο κομμάτι της σημερινής κοινωνίας, αφού η επικοινωνία, η ενημέρωση και η επιστήμη στηρίζονται πλέον σε αυτήν.
Στην Αεροδιαστημική με… σταθερή τροχιά
Ο καθηγητής γεννήθηκε στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης και μεγάλωσε στη Τριανδρία. Κάποιες καλοκαιρινές διακοπές της οικογένειας του στη Γερμανία, στάθηκαν η αιτία να μετακομίσουν μόνιμα στην πόλη της Στουτγάρδης και να αρχίσουν εκεί μια καινούργια ζωή. Στα παιδικά μάτια του 6χρονου τότε Στέφανου τα πράγματα φαίνονταν μάλλον εύκολα, εκτός από τη γλώσσα που τον δυσκόλευε αρκετά. Αν και έδειξε από νωρίς μεγάλη έφεση στα Μαθηματικά και στη Φυσική (είχε κερδίσει όλες τις σοκολάτες που έβαζε ο δάσκαλος ως ανταμοιβή για το παιδάκι που θα έλυνε πρώτο τις ασκήσεις), όπως λέει και ο ίδιος, δε του αρκούσε να κάνει απλά καριέρα σε κάποιο επιστημονικό τομέα. Ήθελε να ασχοληθεί με την έρευνα και να βοηθήσει την ανθρωπότητα και έτσι η επιλογή της ενασχόλησης με το Σύμπαν ήρθε τελείως φυσικά, αλλά με ξεκαρδιστικό τρόπο, όπως διηγείται και ο ίδιος: "Την πρώτη μου ρουκέτα την έφτιαξα στο σχολείο και την έστειλα σε τροχιά γύρω από το δάσκαλό μου (γέλια). Επειδή, για την ηλικία μου ήμουν πολύ ψηλό παιδάκι, συνήθιζα να κάθομαι στο τελευταίο θρανίο. Καθώς έπαιζα με το στυλό, εκείνο άνοιξε και πετάχτηκε το ελατήριο που είχε μέσα με αποτέλεσμα η μύτη του να φτάσει στο κεφάλι του δάσκαλου. Από τότε έβαλα σκοπό να ανακαλύψω πώς εκείνος κατάλαβε αμέσως από ποια μεριά ήρθε το στυλό δηλ. πώς κατάλαβε την τροχιά του", λέει γελώντας.
Ο ίδιος πιστεύει ότι οι τεχνολογικές ανακαλύψεις στα επόμενα χρόνια θα αλλάξουν τελείως την ανθρώπινη κοινωνία και θα εκτινάξουν στα ύψη το επίπεδο ζωής. "Έχουμε ήδη αλλάξει το επίπεδο της ζωής μας, αλλά ταυτόχρονα έχουμε γίνει περισσότερο εξαρτημένοι από τη τεχνολογία. Είναι δύσκολο να ισορροπήσεις την εξέλιξη, η οποία είναι αναπόφευκτη και μη αναστρέψιμη. Η ταχύτητα που θα αλλάζουν στο εξής τα πράγματα θα αυξηθεί και δεν θα μπορούμε εύκολα να αφομοιώσουμε αυτήν την αλλαγή. Μάλλον τα πλεονεκτήματα είναι περισσότερα, αλλά όμως μεγαλώνει η ανισότητα μεταξύ των ανθρώπων. Μπορεί δηλαδή εσύ να ζεις καλά, αλλά μεγαλώνει η απόσταση μεταξύ εσένα και αυτού που ζει καλύτερα ή χειρότερα από σένα." , υποστηρίζει ο Έλληνας επιστήμονας.
Έχει ακουστεί και η άποψη που υποστηρίζει πως δεν αξίζει να ασχολείται η ανθρωπότητα με το Διάστημα πλέον, γιατί αφενός αυτή η ενασχόληση έχει γίνει πολύ επικίνδυνη και συγκλονιστικά δαπανηρή και αφετέρου τα αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πιο αποδοτικά στη Γη, ιδιαίτερα σε τέτοιες χρονικές στιγμές που ο κόσμος υποφέρει, αλλά αλλάζει. Ο καθηγητής Φασούλας όμως έχει άλλη θέση πάνω σε αυτό: "Αυτό μου θυμίζει ένα slide που δείχνει πριν εκατομμύρια χρόνια δύο υδρόβιους οργανισμούς, τον έναν να προσπαθεί να βγει από το νερό και να σέρνεται προς τα έξω και τον άλλο, που είναι ακόμη μέσα στο νερό, να του φωνάζει: "Τι πας να κάνεις εκεί έξω, αρκετά προβλήματα δεν έχουμε εδώ μέσα;" Φανταστείτε λοιπόν, που θα βρισκόταν ακόμη η ανθρωπότητα αν εκείνος τον άκουγε και δεν έβγαινε έξω από το νερό. Θεωρώ υπάρχει ένα γενικότερο πρόβλημα με την επικοινωνία της επιστήμης. Οι άνθρωποι δεν έχουν καταλάβει ότι η επιστήμη βρίσκεται στη καθημερινότητά τους και εμείς δεν προλαβαίνουμε να μιλήσουμε για επιστήμη μέσα στον ελάχιστο πολλές φορές τηλεοπτικό χρόνο που μας διαθέτουν τα ΜΜΕ. Από την άλλη, ως άνθρωποι πιστεύουμε περισσότερα από όσα γνωρίζουμε. Θα ήταν καλύτερα να γνωρίζαμε περισσότερα και να πιστεύαμε λιγότερα. Από εκεί ξεκινάνε τα περισσότερα προβλήματά μας. Οι έξυπνοι άνθρωποι το αντιλαμβάνονται αυτό. Πόσοι είναι όμως αυτοί; Ας ελπίσουμε ότι κάποτε θα το καταλάβουν όλοι. Όσο για τις δαπάνες της έρευνας θα σας δώσω μια χρήσιμη πληροφορία. Σύμφωνα με τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (European Space Agency, ESA), τα συμμετέχοντα κράτη είναι υποχρεωμένα να δίνουν κάθε χρόνο ένα ποσό για την διαστημική έρευνα. Η Γερμανία δίνει στην ESA κάθε χρόνο 800 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η Ελλάδα 12 εκατομμύρια ευρώ, ένα ποσό δηλ. που δεν της φτάνει να ταΐσει ούτε τους μετανάστες. Ένας δρόμος ή μια γέφυρα κοστίζει πολύ περισσότερο, άρα καλό θα είναι να μη δημιουργούμε υπερβολικές εντυπώσεις", εξηγεί.
SOFIA μεταξύ Αμερικής και Γερμανίας
Το τμήμα που διευθύνει ο καθηγητής Φασούλας συμμετέχει σε ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα μεταξύ Αμερικής και Γερμανίας. Πρόκειται για το πρόγραμμα SOFIA (stratospheric observatory for infrared astronomy), δηλ. σε ελεύθερη απόδοση Στρατοσφαιρικό Παρατηρητήριο για Υπέρυθρη Αστρονομία, που βασίζεται στη συλλογή παρατηρήσεων στην υπέρυθρη περιοχή του φάσματος του φωτός. Το πρόγραμμα συντονίζεται από τη NASA και από το Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστημικής (DLR) και στηρίζεται ουσιαστικά στη κατασκευή και διατήρηση ενός αερομεταφερόμενου παρατηρητήριου μέσα σε ένα αεροσκάφος τύπου Jumbo. Η NASA ανέθεσε τη σύμβαση για την ανάπτυξη του αεροσκάφους, τη λειτουργία του παρατηρητηρίου και τη διαχείριση του αμερικανικού τμήματος του έργου στο Space Research Association (USRA) το 1996. Το Γερμανικό Ινστιτούτο SOFIA ((Deutsches SOFIA Institut , DSI) διαχειρίζεται τα γερμανικά τμήματα του έργου δηλ. τη τεχνογνωσία που σχετίζεται με το τηλεσκόπιο.
Η αποστολή του SOFIA βασίζεται σε ένα αεροσκάφος τύπου Boeing 747SP που έχει τροποποιηθεί για να περιλαμβάνει μια μεγάλη πόρτα στο πρυμναίο άκρο της ατράκτου, η οποία μπορεί να ανοίγει κατά την πτήση και να επιτρέπει την χρήση ενός κατοπτρικού τηλεσκόπιου διαμέτρου 2,5 μέτρων. Αυτό το τηλεσκόπιο υπέρυθρης αστρονομίας έχει σχεδιαστεί για παρατηρήσεις στην στρατόσφαιρα σε ύψος περίπου 41.000 ποδιών. Στο ύψος πλεύσης του αεροσκάφους το 85% του πλήρους φάσματος της υπέρυθρης ακτινοβολίας είναι διαθέσιμο, ενώ το ίδιο μπορεί να ταξιδέψει σε σχεδόν οποιοδήποτε σημείο στην επιφάνεια της Γης, επιτρέποντας την παρατήρηση και στα δύο ημισφαίρια του πλανήτη. "Μετά τη δημιουργία και αναγνώριση του αεροσκάφους οι αστρονόμοι από το 2014 (και ελπίζουμε μέχρι και το 2030 τουλάχιστον) εργάζονται στη ρουτίνα αρκετές φορές τη βδομάδα με τη SOFIA για παράδειγμα, παρατηρούν το σχηματισμό των νεαρών άστρων και των πλανητικών συστημάτων ή ερευνούν το κέντρο του Γαλαξία μας. Ένα άλλο τμήμα του Ινστιτούτου ασχολείται με τη κοσμική σκόνη. Λειτουργούμε για παράδειγμα μια επιστημονική συσκευή που είναι σήμερα επί του σκάφους του Cassini σε τροχιά γύρω από το Κρόνο.
Ήδη έχουμε βρει από τι αποτελείται ένας δακτύλιος του Κρόνου, αλλά και τη σύσταση κάποιων από τα φεγγάρια του ίδιου πλανήτη, που περιέχουν και νερό", συμπληρώνει ο ερευνητής, προλαβαίνοντάς με ουσιαστικά στο επόμενο ερώτημα σχετικά με την πρόσφατη ανακοίνωση της NASA για την ανακάλυψη νερού στην επιφάνεια του Άρη." Δεν αιφνιδιάστηκα για να είμαι ειλικρινής, αφού εδώ και πολύ καιρό είχαμε ίχνη και ενδείξεις για την ύπαρξη νερού στον Άρη. Τώρα είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει και κάποια μέρα αυτό ήταν να αποδειχτεί. Η αλήθεια είναι ότι ίσως θα πρέπει να αρχίσει να μας απασχολεί αν τελικά είμαστε τα μόνα πλάσματα στο σύμπαν. Έχουν βρεθεί κάποια ίχνη πρόδρομων συστατικών, όπως αμινοξέων και άλλων στοιχείων, τα οποία κάτω από κατάλληλες συνθήκες μπορούν να αντιδράσουν και να δημιουργήσουν οργανισμούς. Φανταστείτε πόσο θα αλλάξει ο κόσμος αν συνειδητοποιήσουμε ότι ίσως δεν είμαστε μόνοι μας στο σύμπαν", λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Φασούλας και θέτει αυτομάτως τον προβληματισμό για το ποιος τελικά είναι ο Δημιουργός του σύμπαντος και αν η επιστήμη στέκεται απέναντι από τη θρησκεία ή συμπορεύεται με αυτήν: "Όσο προχωράω στην επιστήμη τόσο πιστεύω πως υπάρχει κάτι υπερφυσικό, μια δύναμη που δημιούργησε τη ζωή. Δε νομίζω ότι θα το καταλάβει ποτέ ο άνθρωπος, ούτε θα μπορέσουμε να το αποδείξουμε επιστημονικά. Και δε νομίζω ότι χρειάζεται να αποδεικνύουμε τα πάντα. Ας μείνει έτσι, ας μείνει και κάτι για να πιστεύουμε. Στην επιστήμη υπάρχει χώρος για τη Πίστη. Η δική μου επιστήμη τουλάχιστον, συμπορεύεται μαζί της."
Ο καθηγητής Στέφανος Φασούλας μιλάει και για τον διαστημικό τουρισμό που είναι ένας τομέας που θα αναπτυχθεί πολύ σύντομα με μορφή ενός 10 λεπτου ταξιδιού. Άλλωστε, όπως λέει και ο ίδιος δε χρειάζεται και παραπάνω. Πιστεύει επίσης πως το Διάστημα θα συνεχίσει να συναρπάζει τη φαντασία των ανθρώπων και ειδικότερα των παιδιών. Εξάλλου, η αναζήτηση βρίσκεται κωδικοποιημένη στα ανθρώπινα γονίδια. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές στα σχολεία της Στουτγάρδης "τρέχει" μέχρι το τέλος του 2016 ένας μαθητικός διαγωνισμός με θέμα: "Πώς φαντάζεστε τον διαστημικό σταθμό του μέλλοντος;"
Και η έρευνα προχωρά. Τι θα ακολουθήσει; Θα γυρίσουμε ποτέ ξανά στο φεγγάρι; Θα στείλουμε στον Άρη αστροναύτες ή στο μεταξύ θα βρούμε και έναν καινούργιο διαστημικό προορισμό, έτοιμο προς εξερεύνηση;
"Το σημαντικό πάντως είναι ότι ο μόνος χώρος που δεν υπάρχουν σύνορα είναι το Σύμπαν, όπου εκεί καταργούνται όλα τα ανθρώπινα προβλήματα", σημειώνει ο Έλληνας επιστήμονας, του οποίο βασικός στόχος είναι να ανοίξει δρόμους στους επόμενους ερευνητές και να βοηθήσει στην εξέλιξη της Διαστημικής για να καταλάβουμε ακόμη κάτι περισσότερο από όλα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου