Μηχανικός μηχανολόγος, απόφοιτος του Πανεπιστημίου Columbia στα 21 του χρόνια και υπότροφος του Berkeley για τις μεταπτυχιακές σπουδές του, ο Αδαμάντιος Νικολόπουλος ύστερα από είκοσι και πλέον χρόνια επιτυχημένης καριέρας στην επενδυτική τραπεζική σε μεγάλες διεθνείς τράπεζες προχώρησε το 2007 στη δημιουργία της δικής του εταιρείας Επενδυτικών Συμβούλων της Capital Ventures ADN. Από τότε με την εταιρεία του συμμετείχε στην υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής σε όλο τον κόσμο. Πώς ξεκινήσατε στον χώρο της επενδυτικής τραπεζικής;
Εργάστηκα ως μηχανικός για τρία χρόνια και ήταν αρκετά για να καταλάβω τη σημασία της χρηματοδότησης για την ανάπτυξη και την υλοποίηση ενός έργου. Κι επειδή αυτό που πραγματικά με συγκινεί είναι η δημιουργία, κατάλαβα ότι έπρεπε να μάθω τους κανόνες και τους μηχανισμούς των χρηματοδοτήσεων, προκειμένου να καταφέρω να δημιουργήσω ένα έργο μεταφέροντας ένα σχέδιο από το χαρτί στην πραγματικότητα. Αφού συμπλήρωσα τις σπουδές μου, στην καριέρα μου στην επενδυτική τραπεζική, συνεργάστηκα με τις μεγαλύτερες εταιρείες κοινής ωφέλειας και τις κατασκευαστικές εταιρείες. Εκεί έμαθα να αναλύω και να εξασφαλίζω σταθερή χρηματοδότηση έργων και εταιρικών συμφωνιών χρηματοδότησης, καθώς και το πώς να προσελκύονται επενδυτές. [Η UBS, που είναι μία από τις κορυφαίες διεθνείς τράπεζες στον τομέα της χρηματοδότησης και την άντληση κεφαλαίων για την ενέργεια και τα έργα υποδομής, αποτέλεσε την ιδανικότερη βάση κατάρτισης για μένα.
Πότε ξεκινήσατε την ADN;
Υστερα από μια καριέρα 20 χρόνων κυρίως στην επενδυτική τραπεζική της UBS και σε διεθνή έργα υποδομής σε όλο τον κόσμο, αποφάσισα να ακολουθήσω ένα από τα όνειρά μου. Ξεκινήσα τη δική μου εταιρεία συμβούλων, προσφέροντας ποιοτικές υπηρεσίες στους πελάτες μου.
Η ADN, με πελάτες μεγάλες κατασκευαστικές και επενδυτικές εταιρείες, ασχολείται με τον στρατηγικό σχεδιασμό και υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής. Κι εδώ θέλω να διευκρινίσω μια λεπτομέρεια - δεν έχουμε κεφάλαια υπό διαχείριση. Οι πελάτες μας μάς προσλαμβάνουν για να βρουν το σωστό είδος του κεφαλαίου και να φέρουν τους κατάλληλους επενδυτές στο έργο τους. Το μέγεθος ενός τυπικού έργου είναι μεταξύ 50 και 750 εκ. ευρώ.
Δεν λειτουργούμε όπως οι σύμβουλοι μιας τράπεζας, και αυτό είναι σημαντικό για τον πελάτη μας, επειδή είμαστε ανεξάρτητοι και δεν είμαστε δεμένοι σε μια τράπεζα ή ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Στοχεύουμε κάθε φορά να βρίσκουμε τις καλύτερες επενδύσεις και κάνουμε την καλύτερη διαπραγμάτευση για τα κεφάλαια που μπορούμε να βρούμε για τον πελάτη μας.
Υπάρχει ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για την Ελλάδα;Τί πρέπει να γίνει για να αξιοποιηθεί;
Σίγουρα υπάρχει έντονο ενδιαφέρον, αλλά για να αξιοποιηθεί αυτό το ενδιαφέρον χρειαζόμαστε πολιτικές προσέλκυσης και καλής υποδοχής επενδύσεων που θα διευκολύνουν τους επενδυτές και δεν θα τους αποθαρρύνουν (με μακροχρόνιες διαδικασίες που είναι πολύπλοκες).
Οι τομείς που είναι οι πλέον κατάληλοι για επενδύσεις στην Ελλάδα είναι:
Τουρισμός και real estate.
Ποιoτική παραγωγή τροφίμων (ελληνικό γιαούρτι, σοκολάτα, ελαιόλαδο, κ.λπ.).
Κάποιοι κλάδοι στην τεχνολογία.
ΑΠΕ.
Χρειάζεται όμως συστηματική προσέγγιση και διαφάνεια στον διάλογο με τους διεθνείς επενδυτές, συγκεκριμένοι στόχοι και προτεραιότητες και συνεχείς προσπάθειες για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των διεθνώνα γορών κεφαλαίου και των εταιρειών οι οποίες είναι έτοιμες και στοχέυουν να επεακταθούν στο εξωτερικό.
Σε αυτή δύσκολη περίοδο της κρίσης πρέπει όλοι να εστιάζουμε στο κοινό όφελος όλων και όχι συγκεκριμένων ομάδων. Χρειάζονται γενναίες κινήσεις και αποφάσεις ξεκινώντας από το κυβρνητικό επίπεδο αλλά και στους τοπικούς φορείς. Χάσαμε πολύτιμο χρόνο στο παρελθόν και τώρα ζούμε με δανεικό χρόνο. Πρέπει να οραματιζόμαστε και να υλοποιούμε.
Ποιες ήταν οι πιο πετυχημένες σας επενδύσεις και δραστηριότητες μέχρι σήμερα;
Μια πολύ πετυχημένη συμφωνία μας, που έλαβε και το βραβείο για την οικονομική καινοτομία το 2003 από το Euromoney, ήταν η συμφωνία για τη Bina Istra - στην Κροατία. Αφορούσε τη διαχείριση του πρώτου δρόμου που ιδιωτικοποιήθηκε στην Κροατία και συμμετείχε με ποσοστό 51% η γαλλική Bouygues και με 49% η κροατική κυβέρνηση.
Αφού έγινε η αρχική χρηματοδότηση για την κατασκευή του έργου, περίπου ένα χρόνο αργότερα, η κυβέρνηση άλλαξε τους κανόνες για την εφαρμογή των διοδίων δημιουργώντας μια μεγάλη κρίση. Προχωρήσαμε σε επαναδιαπραγμάτευση της σύμβασης παραχώρησης και το 2003 εξασφαλίσαμε επιπλέον 220 εκατομμύρια ευρώ μέσω ομολόγων. Το ομόλογο αυτό ήταν το πρώτο που έγινε σε αναδυόμενη αγορά της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Το έργο πέτυχε πιστοληπτική βαθμολογία ΒΒ + (S&P), που είναι σημαντική βαθμολογία για ένα έργο υποδομής σε μια αναδυόμενη αγορά. Λόγω αυτής της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, το έργο προσέλκυσε (πρώτη φορά για τις υποδομές στην Ανατολική Ευρώπη), την αγορά ομολόγων σε έργα υποδομής.
Εχετε συνεργαστεί με ελληνικές εταιρείες;
Το 1993 για λογαριασμό του Ομίλου Κοπελούζου συνέβαλα στη διαχείριση των ενεργειακών σχεδίων της ομάδας. Ήθελα να φέρω τις μεγαλύτερες εταιρείες ενέργειας στην Ελλάδα και να βοηθήσω την Ελλάδα να γίνει ενεργειακό κέντρο στην περιοχή. Σχέδια και στρατηγικές που εφαρμόζονται σήμερα είχα προσπαθήσει να τα κάνω σχεδόν 20 χρόνια πριν. Τα σχέδια όμως δεν προχωρήσαν τόσο γρήγορα και επέστεψα στη Swiss Bank στο Λονδίνο. Το 2003 αναλάβαμε την επανεξέταση όλου του σχεδίου ανάπτυξης της χώρας, τη στιγμή που είχε λάβει μόλις 25-30 δισ. των διαρθρωτικών ταμείων και να συμβάλει στη δημιουργία κοινών επενδύσεων/συγχρηματοδότησης των δομών και να συνδυάσει τη χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και το ιδιωτικό κεφάλαιο. Δηλαδή, η Ελλάδα θα μπορούσε να αναπτύξει και να κατασκευάσει έργα στα οποία ένα μέρος της χρηματοδότησης θα είναι από την Ε.Ε./με χαμηλά επιτόκια και το κόστος με πολύ προνομιακούς όρους.
Αν και τα συμπεράσματα της μελέτης έγιναν δεκτά, ούτε ένα από τα έργα δεν προχώρησε γιατί το νομικό πλαίσιο και η εφαρμοστική νομοθεσία δεν συνέβαλαν στην ευέλικτη. Υστερα από αυτό αποφάσισα να εστιάσω την καριέρα μου σε άλλες χώρες που είχαν την πολιτική δέσμευση την πραγματική θέληση και το νομικό πλαίσιο για να ευνοήσει υλοποίηση έργων.
Εχετε σχέδια περαιτέρω δραστηριότητας στην Ελλάδα;
Έχουμε ιδρύσει μια ομάδα που επικεντρώνεται στις υποδομές ενέργειας και τις επενδύσεις - ψάχνουμε να βοηθήσουμε σε τομείς όπου μπορούμε να διευκολύνουμε την προσέλκυση του επενδυτικού κεφαλαίου. Η Ελλάδα χρειάζεται σύγχρονες υποδομές και επενδύσεις που θα προσθέσουν αξία στην οικονομία, που θα προσφέρουν θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα θα βοηθήσουν στην οικονομία. Οπως περιφερειακά αεροδρόμια και υποδομές για την αποτελεσματική μεταφορά αγαθών και ανθρώπων.
Υπάρχει σημαντική ευκαιρία για τη χώρα να αναπτύξει τις υποδομές μεταφορών και να επωφεληθεί από τη θέση της. Η Ελλάδα είναι ευρωπαϊκή πύλη και θα μπορούσε να γίνει ένα διεθνές κέντρο εμπορίου. Συνολικά πιστεύω ότι η Ελλάδα είναι μια μεγάλη χώρα με ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο. Αυτό που λείπει είναι το σύστημα, η δομή και το μάνατζμεντ. Υπάρχουν επίσης ευκαιρίες για την παραγωγή ενέργειας και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ομως το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση.
Το πρόβλημα αυτό μπορεί να λυθεί και να κλείσει το χάσμα χρηματοδότησης, με τη δημιουργία μιας «γέφυρας», για να συνδεθούν οι πόροι και οι επενδυτές από τις ΗΠΑ με ομάδες μάνατζμεντ που πρέπει να έχουν πρόσβαση στις ξένες αγορές.
Τι είπε για...
Σχέσεις κράτους - επιχειρήσεων
Ξεκάθαροι και ίδιοι κανόνες για όλους
Τι πιστεύετε για τις ελληνικές επιχειρήσεις;
Υπάρχουν οι ελληνικές εταιρείες που αναπτύχθηκαν με έναν κύριο πελάτη, το κράτος, δηλαδή, εξυπηρετώντας τον δημόσιο τομέα. Αυτές οι εταιρείες αντιμετωπίζουν σήμερα τεράστιες οικονομικές προκλήσεις, καθώς η κυβέρνηση και το κράτος μειώνουν τα κόστη και τις δαπάνες τους με άμεση επίπτωση τη μείωση εσόδων των προμηθευτών τους.
Υπάρχουν και σοβαρά θέματα μάνατζμεντ στις ελληνικές εταιρείες καθώς στις περισσότερες απουσιάζουν εντελώς τα μεσαίου μεγέθους διοικητικά στελέχη, τα οποία και συνεισφέρουν περισσότερο στην ανάπτυξη και τη βελτίωση της λειτουργίας τους. Είδα, επίσης, μεγάλη δυσπιστία μεταξύ κράτους και επιχείρησης -ανταγωνίζονται, αντί να βοηθά το ένα το άλλο. Η ευθύνη του κράτους είναι μεγάλη. Πρέπει να καθορίσει τους κανόνες του παιχνιδιού, το οποίο πρέπει να είναι απλό, καθαρό, σαφές, διαφανές και ίδιο για όλους τους παίκτες, πρέπει να εφαρμόσει αναπτυξιακή πολιτική για να βοηθήσει τις εταιρείες όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά και να αναπτυχθούν, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Παρόλα αυτά όμως υπάρχουν εταιρείες ελληνικές με ευέλικτο σωστό και σύγχρονο μάνατζμαντ οι οποίες προσανατολίζονται για τις διεθνείς αγορές.
Πιστεύω ότι η σημερινή συγκυρία, η οικονομική κρίση όπως και όλες οι κρίσεις έχει μια αρχή και ένα τέλος. Και ο έλληνας πιστεύω θα τα καταφέρει αξιοποιώντας τα προτερήματά τους, σαν ένας μοναχικός Οδυσσέας παλεύει συνεχώς να επιβιώσει και να πετύχει αναζητώντας την προσωπική του Ιθάκη.
Εργάστηκα ως μηχανικός για τρία χρόνια και ήταν αρκετά για να καταλάβω τη σημασία της χρηματοδότησης για την ανάπτυξη και την υλοποίηση ενός έργου. Κι επειδή αυτό που πραγματικά με συγκινεί είναι η δημιουργία, κατάλαβα ότι έπρεπε να μάθω τους κανόνες και τους μηχανισμούς των χρηματοδοτήσεων, προκειμένου να καταφέρω να δημιουργήσω ένα έργο μεταφέροντας ένα σχέδιο από το χαρτί στην πραγματικότητα. Αφού συμπλήρωσα τις σπουδές μου, στην καριέρα μου στην επενδυτική τραπεζική, συνεργάστηκα με τις μεγαλύτερες εταιρείες κοινής ωφέλειας και τις κατασκευαστικές εταιρείες. Εκεί έμαθα να αναλύω και να εξασφαλίζω σταθερή χρηματοδότηση έργων και εταιρικών συμφωνιών χρηματοδότησης, καθώς και το πώς να προσελκύονται επενδυτές. [Η UBS, που είναι μία από τις κορυφαίες διεθνείς τράπεζες στον τομέα της χρηματοδότησης και την άντληση κεφαλαίων για την ενέργεια και τα έργα υποδομής, αποτέλεσε την ιδανικότερη βάση κατάρτισης για μένα.
Πότε ξεκινήσατε την ADN;
Υστερα από μια καριέρα 20 χρόνων κυρίως στην επενδυτική τραπεζική της UBS και σε διεθνή έργα υποδομής σε όλο τον κόσμο, αποφάσισα να ακολουθήσω ένα από τα όνειρά μου. Ξεκινήσα τη δική μου εταιρεία συμβούλων, προσφέροντας ποιοτικές υπηρεσίες στους πελάτες μου.
Η ADN, με πελάτες μεγάλες κατασκευαστικές και επενδυτικές εταιρείες, ασχολείται με τον στρατηγικό σχεδιασμό και υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής. Κι εδώ θέλω να διευκρινίσω μια λεπτομέρεια - δεν έχουμε κεφάλαια υπό διαχείριση. Οι πελάτες μας μάς προσλαμβάνουν για να βρουν το σωστό είδος του κεφαλαίου και να φέρουν τους κατάλληλους επενδυτές στο έργο τους. Το μέγεθος ενός τυπικού έργου είναι μεταξύ 50 και 750 εκ. ευρώ.
Δεν λειτουργούμε όπως οι σύμβουλοι μιας τράπεζας, και αυτό είναι σημαντικό για τον πελάτη μας, επειδή είμαστε ανεξάρτητοι και δεν είμαστε δεμένοι σε μια τράπεζα ή ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Στοχεύουμε κάθε φορά να βρίσκουμε τις καλύτερες επενδύσεις και κάνουμε την καλύτερη διαπραγμάτευση για τα κεφάλαια που μπορούμε να βρούμε για τον πελάτη μας.
Υπάρχει ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για την Ελλάδα;Τί πρέπει να γίνει για να αξιοποιηθεί;
Σίγουρα υπάρχει έντονο ενδιαφέρον, αλλά για να αξιοποιηθεί αυτό το ενδιαφέρον χρειαζόμαστε πολιτικές προσέλκυσης και καλής υποδοχής επενδύσεων που θα διευκολύνουν τους επενδυτές και δεν θα τους αποθαρρύνουν (με μακροχρόνιες διαδικασίες που είναι πολύπλοκες).
Οι τομείς που είναι οι πλέον κατάληλοι για επενδύσεις στην Ελλάδα είναι:
Τουρισμός και real estate.
Ποιoτική παραγωγή τροφίμων (ελληνικό γιαούρτι, σοκολάτα, ελαιόλαδο, κ.λπ.).
Κάποιοι κλάδοι στην τεχνολογία.
ΑΠΕ.
Χρειάζεται όμως συστηματική προσέγγιση και διαφάνεια στον διάλογο με τους διεθνείς επενδυτές, συγκεκριμένοι στόχοι και προτεραιότητες και συνεχείς προσπάθειες για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των διεθνώνα γορών κεφαλαίου και των εταιρειών οι οποίες είναι έτοιμες και στοχέυουν να επεακταθούν στο εξωτερικό.
Σε αυτή δύσκολη περίοδο της κρίσης πρέπει όλοι να εστιάζουμε στο κοινό όφελος όλων και όχι συγκεκριμένων ομάδων. Χρειάζονται γενναίες κινήσεις και αποφάσεις ξεκινώντας από το κυβρνητικό επίπεδο αλλά και στους τοπικούς φορείς. Χάσαμε πολύτιμο χρόνο στο παρελθόν και τώρα ζούμε με δανεικό χρόνο. Πρέπει να οραματιζόμαστε και να υλοποιούμε.
Ποιες ήταν οι πιο πετυχημένες σας επενδύσεις και δραστηριότητες μέχρι σήμερα;
Μια πολύ πετυχημένη συμφωνία μας, που έλαβε και το βραβείο για την οικονομική καινοτομία το 2003 από το Euromoney, ήταν η συμφωνία για τη Bina Istra - στην Κροατία. Αφορούσε τη διαχείριση του πρώτου δρόμου που ιδιωτικοποιήθηκε στην Κροατία και συμμετείχε με ποσοστό 51% η γαλλική Bouygues και με 49% η κροατική κυβέρνηση.
Αφού έγινε η αρχική χρηματοδότηση για την κατασκευή του έργου, περίπου ένα χρόνο αργότερα, η κυβέρνηση άλλαξε τους κανόνες για την εφαρμογή των διοδίων δημιουργώντας μια μεγάλη κρίση. Προχωρήσαμε σε επαναδιαπραγμάτευση της σύμβασης παραχώρησης και το 2003 εξασφαλίσαμε επιπλέον 220 εκατομμύρια ευρώ μέσω ομολόγων. Το ομόλογο αυτό ήταν το πρώτο που έγινε σε αναδυόμενη αγορά της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Το έργο πέτυχε πιστοληπτική βαθμολογία ΒΒ + (S&P), που είναι σημαντική βαθμολογία για ένα έργο υποδομής σε μια αναδυόμενη αγορά. Λόγω αυτής της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, το έργο προσέλκυσε (πρώτη φορά για τις υποδομές στην Ανατολική Ευρώπη), την αγορά ομολόγων σε έργα υποδομής.
Εχετε συνεργαστεί με ελληνικές εταιρείες;
Το 1993 για λογαριασμό του Ομίλου Κοπελούζου συνέβαλα στη διαχείριση των ενεργειακών σχεδίων της ομάδας. Ήθελα να φέρω τις μεγαλύτερες εταιρείες ενέργειας στην Ελλάδα και να βοηθήσω την Ελλάδα να γίνει ενεργειακό κέντρο στην περιοχή. Σχέδια και στρατηγικές που εφαρμόζονται σήμερα είχα προσπαθήσει να τα κάνω σχεδόν 20 χρόνια πριν. Τα σχέδια όμως δεν προχωρήσαν τόσο γρήγορα και επέστεψα στη Swiss Bank στο Λονδίνο. Το 2003 αναλάβαμε την επανεξέταση όλου του σχεδίου ανάπτυξης της χώρας, τη στιγμή που είχε λάβει μόλις 25-30 δισ. των διαρθρωτικών ταμείων και να συμβάλει στη δημιουργία κοινών επενδύσεων/συγχρηματοδότησης των δομών και να συνδυάσει τη χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και το ιδιωτικό κεφάλαιο. Δηλαδή, η Ελλάδα θα μπορούσε να αναπτύξει και να κατασκευάσει έργα στα οποία ένα μέρος της χρηματοδότησης θα είναι από την Ε.Ε./με χαμηλά επιτόκια και το κόστος με πολύ προνομιακούς όρους.
Αν και τα συμπεράσματα της μελέτης έγιναν δεκτά, ούτε ένα από τα έργα δεν προχώρησε γιατί το νομικό πλαίσιο και η εφαρμοστική νομοθεσία δεν συνέβαλαν στην ευέλικτη. Υστερα από αυτό αποφάσισα να εστιάσω την καριέρα μου σε άλλες χώρες που είχαν την πολιτική δέσμευση την πραγματική θέληση και το νομικό πλαίσιο για να ευνοήσει υλοποίηση έργων.
Εχετε σχέδια περαιτέρω δραστηριότητας στην Ελλάδα;
Έχουμε ιδρύσει μια ομάδα που επικεντρώνεται στις υποδομές ενέργειας και τις επενδύσεις - ψάχνουμε να βοηθήσουμε σε τομείς όπου μπορούμε να διευκολύνουμε την προσέλκυση του επενδυτικού κεφαλαίου. Η Ελλάδα χρειάζεται σύγχρονες υποδομές και επενδύσεις που θα προσθέσουν αξία στην οικονομία, που θα προσφέρουν θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα θα βοηθήσουν στην οικονομία. Οπως περιφερειακά αεροδρόμια και υποδομές για την αποτελεσματική μεταφορά αγαθών και ανθρώπων.
Υπάρχει σημαντική ευκαιρία για τη χώρα να αναπτύξει τις υποδομές μεταφορών και να επωφεληθεί από τη θέση της. Η Ελλάδα είναι ευρωπαϊκή πύλη και θα μπορούσε να γίνει ένα διεθνές κέντρο εμπορίου. Συνολικά πιστεύω ότι η Ελλάδα είναι μια μεγάλη χώρα με ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο. Αυτό που λείπει είναι το σύστημα, η δομή και το μάνατζμεντ. Υπάρχουν επίσης ευκαιρίες για την παραγωγή ενέργειας και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ομως το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση.
Το πρόβλημα αυτό μπορεί να λυθεί και να κλείσει το χάσμα χρηματοδότησης, με τη δημιουργία μιας «γέφυρας», για να συνδεθούν οι πόροι και οι επενδυτές από τις ΗΠΑ με ομάδες μάνατζμεντ που πρέπει να έχουν πρόσβαση στις ξένες αγορές.
Τι είπε για...
Σχέσεις κράτους - επιχειρήσεων
Ξεκάθαροι και ίδιοι κανόνες για όλους
Τι πιστεύετε για τις ελληνικές επιχειρήσεις;
Υπάρχουν οι ελληνικές εταιρείες που αναπτύχθηκαν με έναν κύριο πελάτη, το κράτος, δηλαδή, εξυπηρετώντας τον δημόσιο τομέα. Αυτές οι εταιρείες αντιμετωπίζουν σήμερα τεράστιες οικονομικές προκλήσεις, καθώς η κυβέρνηση και το κράτος μειώνουν τα κόστη και τις δαπάνες τους με άμεση επίπτωση τη μείωση εσόδων των προμηθευτών τους.
Υπάρχουν και σοβαρά θέματα μάνατζμεντ στις ελληνικές εταιρείες καθώς στις περισσότερες απουσιάζουν εντελώς τα μεσαίου μεγέθους διοικητικά στελέχη, τα οποία και συνεισφέρουν περισσότερο στην ανάπτυξη και τη βελτίωση της λειτουργίας τους. Είδα, επίσης, μεγάλη δυσπιστία μεταξύ κράτους και επιχείρησης -ανταγωνίζονται, αντί να βοηθά το ένα το άλλο. Η ευθύνη του κράτους είναι μεγάλη. Πρέπει να καθορίσει τους κανόνες του παιχνιδιού, το οποίο πρέπει να είναι απλό, καθαρό, σαφές, διαφανές και ίδιο για όλους τους παίκτες, πρέπει να εφαρμόσει αναπτυξιακή πολιτική για να βοηθήσει τις εταιρείες όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά και να αναπτυχθούν, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Παρόλα αυτά όμως υπάρχουν εταιρείες ελληνικές με ευέλικτο σωστό και σύγχρονο μάνατζμαντ οι οποίες προσανατολίζονται για τις διεθνείς αγορές.
Πιστεύω ότι η σημερινή συγκυρία, η οικονομική κρίση όπως και όλες οι κρίσεις έχει μια αρχή και ένα τέλος. Και ο έλληνας πιστεύω θα τα καταφέρει αξιοποιώντας τα προτερήματά τους, σαν ένας μοναχικός Οδυσσέας παλεύει συνεχώς να επιβιώσει και να πετύχει αναζητώντας την προσωπική του Ιθάκη.
