Στα επτά της πουλούσε νάρκισσους στην άκρη του δρόμου προς 50 πένες το μπουκέτο, ακολουθώντας την προτροπή του παππού της ν' αναπτύξει επιχειρηματική δραστηριότητα. Ως φοιτήτρια κάλυπτε τα έξοδα των σπουδών της, οργανώνοντας εκδρομές των συμφοιτητών της για σκι στις Άλπεις. Λίγο αργότερα, συνέλαβε τη "μεγάλη ιδέα" παρακολουθώντας τη γιαγιά της, που έπασχε από οστεοαρθρίτιδα, να μαγειρεύει. Έτσι, δημιούργησε μια εταιρεία εργονομικών μαγειρικών σκευών, την Doctor Cook, που έφτασε από το μηδέν στα... δύο εκατομμύρια στερλίνες σε μία διετία.
Κατέγραψε την εμπειρία της από αυτή τη διαδρομή σε ένα βιβλίο («From Brainwave to business»), που το περίφημο UK Chartered Management Institute χαρακτήρισε πρόσφατα «βιβλίο της χρονιάς» για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Ανακηρύχθηκε Ευρωπαία σχεδιάστρια της χρονιάς το 2007 και Σύγχρονη Μούσα (founding Modern Muse), ήτοι μια από τις 100 Βρετανίδες με τη μεγαλύτερη επιρροή. Κι, όμως, υποστηρίζει ότι... δεν έχει περισσότερο μυαλό από τον μέσο άνθρωπο!
Ο λόγος για τη Βρετανίδα επιχειρηματία Σίλια Γκέιτς (Celia Gates), η οποία μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ενόψει της επίσκεψής της στην Ελλάδα για τη διοργάνωση του 2ου ετήσιου Παγκόσμιου Γεγονότος Brainstorming (στις 21 Νοεμβρίου, στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο εκδήλωσης της Ακαδημίας Επιχειρηματικότητας και στις 22-24 του μηνός στην Αθήνα).
Στη συνέντευξή της, η Σίλια Γκέιτς εξηγεί γιατί πιστεύει ότι ήρθε η ώρα ν' αναβαθμίσουμε τον τρόπο σκέψης που μας κληροδότησε ο Σωκράτης και η... «ελληνική συμμορία των τριών». Υποστηρίζει ότι ένας επιχειρηματίας επιβάλλεται να επικαιροποιεί τους στόχους του ακόμη και κάθε 15 ημέρες, μιλάει για τους τρεις τομείς της επιχειρηματικότητας στους οποίους αναμένει τις πιο ραγδαίες εξελίξεις στο μέλλον κι εκφράζει την άποψή της για την Ελλάδα σε κρίση και για τη χρηματοδότηση καινοτόμων ιδεών στην Ευρώπη.
Παράλληλα, επισημαίνει ποια θεωρεί ότι είναι η καλύτερη συμβουλή για έναν υποψήφιο επιχειρηματία, ενώ προσθέτει ότι, όταν γεράσεις, είναι καλύτερο να έχεις να διηγηθείς πράγματα για τα οποία προσπάθησες, ακόμη και αν τελικά απέτυχες, παρά όνειρα που έμειναν στα χαρτιά.
Ώρα για «upgrading» στη μαιευτική του Σωκράτη
Ρωτήσαμε τη Σίλια Γκέιτς ποια είναι η άποψή της για τη γνώμη του Μαλτέζου φυσικού και εφευρέτη Dr Edward de Bono, σύμφωνα με τον οποίο ο Αριστοτέλης, ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας... καταρράκωσαν τον δυτικό τρόπο σκέψης. Τη συμμερίζεται;
"Η αλήθεια είναι ότι γέλασα όταν τον άκουσα να το λέει. Η 'Ελληνική Συμμορία των τριών', όπως τους αποκαλεί, δημιούργησε πράγματι ένα προηγούμενο, πάνω στο οποίο βασίστηκε ο δυτικός τρόπος σκέψης τα τελευταία 2500 χρόνια και ως αποτέλεσμα η σκέψη μας κάθε άλλο παρά καταρρακώθηκε. Η γνώμη μου είναι ότι αυτό το σύστημα που πρότειναν μας υπηρέτησε καλά μέχρι σήμερα, αλλά είναι η ώρα να κάνουμε ...αναβάθμιση: το συστημικό 'λογισμικό', που έχει εγκατασταθεί στον συλλογικό τρόπο σκέψης μας πρέπει να αναβαθμιστεί” σημειώνει.
Τι εννοεί; “Η αποκαλούμενη 'σωκρατική μέθοδος' περιορίζει αυτό που λέμε εναλλακτική σκέψη (lateral thinking) και στενεύει την οπτική μας γωνία. Σε έναν διαφοροποιημένο- και διαρκώς πιο διασυνδεμένο -κόσμο [...]απαιτείται ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης. Επιπρόσθετα,όταν ζυγίζεις μόνο τα 'υπέρ' και τα 'κατά' για να στήσεις μια λογική επιχειρηματολογία και να λάβεις μια απόφαση, τότε εκτιμάς την κατάσταση με βάση μια δυσδιάστατη προοπτική τύπου 'άσπρο-μαύρο', 'σωστό-λάθος'. Σήμερα, όμως, η ζωή μας είναι πια πολύ πιο δυναμική και πολύχρωμη. Ήρθε, λοιπόν, πραγματικά η στιγμή για να προχωρήσουμε τη συστημική μας σκέψη" επισημαίνει.
«Δεν πιστεύω ότι κάποιοι άνθρωποι είναι εξυπνότεροι από άλλους»
Κατά την άποψή της, γεννιούνται όλοι οι άνθρωποι με την ίδια ευφυΐα ή κάποιοι έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες από άλλους; "Δεν πιστεύω ότι κάποιοι έχουν μεγαλύτερη εγκεφαλική δύναμη. Πιστεύω, όμως, ότι πολλοί άνθρωποι τεμπελιάζουν όταν πρέπει να σκεφτούν -συχνά απαντούν 'δεν γνωρίζω', αντί να καθίσουν να σκεφτούν την ερώτηση. Ένας άντρας ή μια γυναίκα, ακόμη και ένα παιδί- το οποίο μπορεί εξίσου εύκολα με έναν ενήλικα να έχει μια καλή ιδέα -μπορεί να συλλάβει μια καινοτομία, αν προσπαθήσει να σκεφτεί τη λύση σε ένα πρόβλημα. Αυτό μπορεί να μην συμβεί άμεσα, μπορεί η ιδέα να χρειαστεί χρόνο να εξελιχθεί, αλλά έτσι λειτουργούν τα πράγματα. O Βρετανός εφευρέτης James Dyson, που εφηύρε την ηλεκτρική σκούπα χωρίς σακούλα, ανέπτυξε πάνω από 2000 πρωτότυπα πριν βρει τη λύση- δεν έγινε 'στιγμιαίος εκατομμυριούχος' (Instant millionaire) [...] Αν κάποιος θέλει να δημιουργήσει την 'επόμενη πετυχημένη επιχείρηση' θα πρέπει να μελετήσει τα προβλήματα, που προκαλούν τον μεγαλύτερο πόνο και απογοήτευση, στο κομμάτι εκείνο της αγοράς, το οποίο επιθυμεί να υπηρετήσει. Έτσι, αργά ή γρήγορα, θα συλλάβει μια πραγματικά καινοτόμα ιδέα!"
Επιχειρηματίας ετών επτά
Οι επιχειρηματίες γεννιούνται ή γίνονται; Η ίδια ήθελε να γίνει εφευρέτης επιχειρηματίας από όταν ήταν παιδί; “Θεέ μου! Πραγματικά, ήθελα να γίνω εφευρέτης ή μαραγκός! Νομίζω ότι ο παππούς μου ίσως επηρέασε τις επιχειρηματικές μου δραστηριότητες. Ενθάρρυνε την ξαδέρφη μου και εμένα να μαζεύουμε και να πουλάμε νάρκισσους όταν ήμασταν επτά ετών! Η επιχειρηματικότητα ξεκίνησε νωρίς για μένα και χρησιμοποίησα αυτόν τον τρόπο σκέψης, που απέκτησα τότε, για να διευκολύνω γενικότερα την πορεία μου προς αυτά που ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Ήθελα να πάω για σκι; Πήρα μαζί μου μια ομάδα φοιτητών και οργάνωσα ένα ταξίδι. Το έκανα ξανά και ξανά και σύντομα κάλυπτα τα έξοδα των σπουδών μου. Οι επιχειρηματίες δημιουργούν τον εαυτό τους. Κατά κανόνα, κάποια γενετικά πλεονεκτήματα μπορεί να υπάρχουν, ωστόσο δεν χρειάζονται άλλα βασικά προαπαιτούμενα από το πάθος, την παρουσία, τη δυνατότητα να ξέρεις να ... αποτυγχάνεις γρήγορα, να μαθαίνεις από αυτό και να προχωράς. Η επιχειρηματικότητα είναι ένα πράγμα που το προσεγγίζεις με συγκεκριμένη νοοτροπία και στάση ζωής και το τελειοποιείς στην πράξη".
«Μην επιτρέπετε στο μυαλό σας να γίνει ο χειρότερος εχθρός σας!»
Τι δεν πρέπει να ξεχνάει ποτέ ένας επιχειρηματίας, όταν ξεκινά μια επιχείρηση; Κατά τη Σίλια, "την αγορά στην οποία απευθύνεται. Δεν πρέπει να ξεχνάει ποτέ τους ανθρώπους σε αυτή την αγορά, γιατί είναι το πιο πολύτιμο ενεργητικό του. Επίσης, [...] το μυαλό σας 'μετράει' περισσότερο από ό,τι ενδεχομένως φαντάζεστε. Όταν θέλετε να πετύχετε, δεν πρέπει να επιτρέπετε στο μυαλό σας να γίνει ο χειρότερος εχθρός σας. Μάθετε πώς να το κάνετε τον καλύτερο φίλο σας!".
«Ήθελα να δημιουργήσω το τέλειο τηγάνι»
Όταν η ίδια ξεκινούσε την επιχείρησή της, ήταν η επιτυχία που είχε στο μυαλό της ή η επιθυμία να καλύψει μια κοινωνική ανάγκη ή να κάνει κάτι πραγματικά δημιουργικό;
«Ήθελα να δημιουργήσω το τέλειο τηγάνι, πρώτα για να ικανοποιήσω μια ανάγκη της γιαγιάς μου [που δυσκολευόταν να χειριστεί το σκεύος, λόγω της οστεοαρθρίτιδας] και ανθρώπων σαν αυτή. Η Doctor Cook, η επιχείρηση εργονομικών σκευών που δημιούργησα, τα πήγε εξαιρετικά καλά, λαμβανομένου ιδίως υπόψη του οικονομικού κλίματος και του βαθμού ανταγωνιστικότητας και κορεσμού της αγοράς σκευών. Το 2004, ψηφίστηκε ως η «βρετανική εφεύρεση της χρονιάς» [...] Έμαθα πολλά από τη διαδικασία αυτή και τα περισσότερα με τον δύσκολο τρόπο και έτσι προέκυψε και το βιβλίο μου ("From Brainwave to Business- How to turn your ingenious idea into a successful start up"), [...], το οποίο θα ευχόμουν να είχα τη δυνατότητα να διαβάσω πριν ξεκινήσω!”.
Το ρευστό δεν είναι ό,τι σημαντικότερο
Έχοντας αποκτήσει όλη αυτή την εμπειρία, που περιγράφει και στο βιβλίο της, ποια θεωρεί ότι είναι η "νούμερο ένα συμβουλή" που θα έδινε σε έναν υποψήφιο επιχειρηματία;
«Οι επιχειρηματίες πιστεύουν ότι αυτό που χρειάζονται είναι ρευστό, αλλά στην πραγματικότητα αυτό που χρειάζονται είναι η απαιτούμενη αξιοπιστία και οι απαραίτητες διασυνδέσεις. Το τι εννοώ λέγοντας διασυνδέσεις είναι προφανές: εννοώ ποιον ξέρεις και σε ξέρει και ποια σχέση υπάρχει μεταξύ σας. Η αξιοπιστία έχει δύο πτυχές: αφενός αφορά την προσωπική σου αυτοπεποίθηση και αφετέρου τη μαρτυρία της αγοράς για εσένα. Το χτίσιμο και των δύο αυτών παραμέτρων είναι κλειδί για την επιχειρηματική επιτυχία», επισημαίνει η Σίλια Γκέιτς.
Η μεγάλη πρόκληση δεν είναι να επιθυμήσεις μια έπαυλη, αλλά να ξέρεις ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα σου
Κατά την ίδια, πολύ βασικό για έναν επιχειρηματία είναι να θέτει στόχους «άμεσης» εκπλήρωσης. «Εννοώ στόχους που επικαιροποιούνται κάθε δύο εβδομάδες. Το να δει κάποιος ποιο είναι το απώτερο όραμά του -γιοτ, επαύλεις και παγκόσμια επιχειρηματική κυριαρχία- είναι εύκολο. Η πραγματική πρόκληση, όμως, είναι να μπορείς να δεις ποιο είναι το επόμενο βήμα και αυτό ακριβώς είναι και το αντικείμενο του Global Brainstorm 2013, που θα μεταδοθεί ζωντανά στις 5 το απόγευμα της 22ης Νοεμβρίου, για όποιον θέλει να το παρακολουθήσει και να συμμετέχει σε αυτό», υπογραμμίζει.
Πού βρίσκεται το μέλλον;
Υπάρχουν κάποιοι τομείς, στους οποίους θεωρεί ότι βρίσκεται το μέλλον στις επιχειρήσεις;
«Το μέλλον πραγματικά ανήκει σε αυτούς που το δημιουργούν. Δηλαδή, σε όσους βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας, είτε αυτή αφορά το προϊόν είτε τη διαδικασία και, πάνω από όλα, σε όσους μπορούν να κινηθούν μέσω της διαπολιτισμικής (cross-cultural) συνεργασίας. Στον κόσμο των επιχειρήσεων, αυτό σημαίνει να ξέρεις να αξιοποιείς και να προστατεύεις τον τεράστιο, τον καταπληκτικό πόρο που κρύβεται στα κεφάλια των ανθρώπων: τη διανοητική ισχύ. Η παγκόσμια διασυνδεσιμότητα (global connectivity), η παραγωγικότητα στον τομέα των φορητών συσκευών (mobile productivity) και η μείωση των αποβλήτων και απορριμμάτων θεωρώ ότι παραμένουν οι τρεις περιοχές, στις οποίες εξελίξεις πρέπει να υπάρξουν και θα υπάρξουν- ιδίως με την έλευση των τρισδιάστατων εκτυπώσεων».
Τι μπορούμε να μάθουμε παίζοντας με Lego
Οι καινοτόμες ιδέες γεννιούνται συχνά μέσα από μια διαδικασία, που προσομοιάζει στον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται μια κατασκευή με τουβλάκια τύπου Lego, έτσι δεν είναι; ρωτήσαμε τη Σίλια Γκέιτς. Υπάρχει λοιπόν κάτι, που ένας επιχειρηματίας θα μπορούσε να μάθει... παίζοντας με Lego;
«[...]Το λαμπάκι της ιδέας στο δικό μου μυαλό άναψε μια μέρα που καθόμουν χαλαρή στην κουζίνα της γιαγιάς μου και την είδα να παλεύει να σηκώσει ένα καυτό τηγάνι. Όταν είμαστε χαλαροί αλλά ταυτόχρονα σε επιφυλακή, τότε είναι που οι ευφυείς, οι δαιμόνιες ιδέες 'συμβαίνουν'. Ίσως το να αφήνουμε για λίγο στην άκρη το πρωτογενές πρόβλημα της ιδέας μας και να χαλαρώνουμε κάνοντας κάτι, που βασίζεται στη λογική και τη δημιουργικότητα, αλλά δεν έχει υψηλές διανοητικές απαιτήσεις, όπως να το παίζουμε με Lego, να μπορεί να μας δώσει τη σπίθα που ψάχνουμε», σημειώνει.
Η Ελλάδα «κραυγάζει» για έναν φρέσκο τρόπο σκέψης
«Μπορεί, άραγε, η κρίση να στρέψει τους Έλληνες σε ένα πιο δημιουργικό τρόπο σκέψης;», ρωτήσαμε τη Σίλια Γκέιτς.
«Είναι όλα θέμα νοοτροπίας και στάσης ζωής. Κατά καιρούς, χρειάζεται μια κατάσταση να γίνει τόσο επίπονη, που δεν μπορούμε πια να την αντέξουμε, προκειμένου ν' αποκτήσουμε ένα κίνητρο ν' αλλάξουμε. Νομίζω ότι η Ελλάδα έχει πια φτάσει στα όριά της από αυτή την άποψη και 'κραυγάζει' για έναν φρέσκο τρόπο σκέψης. Η βασική πρόκληση παραμένει το να ξεπεραστούν οι φόβοι που περιορίζουν την ελευθερία της σκέψη», λέει.
Γιατί επέλεξε την Ελλάδα για το Brainstorm του 2013
«Η κρίση μπορεί πράγματι να εξελιχθεί σε ευκαιρία-κλειδί για την Ελλάδα, να λειτουργήσει σαν καταλύτης για μια εποικοδομητική αλλαγή, κρίσιμη για το μέλλον όλη της Ευρώπης. Η Ελλάδα είναι- και ανέκαθεν ήταν -ένα βασικό γεωγραφικό σταυροδρόμι για τη διακίνηση πολιτισμών και θρησκειών. Τα αντιφατικά αινίγματα των ημερών, που εκδηλώνονται μέσω διαδηλώσεων και φθίνουσας δημοκρατίας, δημιουργούν ένα καζάνι που βράζει. Στο σκηνικό αυτό, το Global Brainstorm 2013 φιλοδοξεί να εμπνεύσει και να ενεργοποιήσει μια νέα εποχή καινοτομίας, προσφέροντας ένα ισχυρό εργαλείο εναλλακτικής σκέψης», ισχυρίζεται η Σίλια Γκέιτς.
Η Ευρώπη πρέπει να υποστηρίζει περισσότερο τις start-ups της
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η επιχειρηματικότητα δεν αναπτύσσεται επαρκώς γιατί δεν υπάρχουν αρκετά κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών, που προσφέρουν χρηματοδότηση 'σποράς' (seed capital) στις καινοτόμες ιδέες. Πώς πρέπει να αντιμετωπίσει η ΕΕ αυτή την πρόκληση;
«Η Ευρώπη θα ωφελείτο από την ανάπτυξη ενός ισχυρότερου συστήματος στήριξης των νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups). Ενός συστήματος, που θα έδινε στις επιχειρήσεις προσιτή πρόσβαση σε πόρους και στην έρευνα (π.χ., μέσω των ακαδημαϊκών ινστιτούτων) και θα πρόσφερε καλύτερη δικτύωση μεταξύ τους. Η στήριξη των ανθρώπων στο στάδιο της πρώιμης ανάπτυξης συνδέεται με τη δημιουργική σκέψη. Συχνά, όμως, ο τρόπος με τον οποίο διατίθενται τα κεφάλαια σποράς στο στάδιο της αρχικής εξέλιξης, αυξάνει το ρίσκο τόσο για τον επενδυτή, όσο και για τον επιχειρηματία. Η ΕΕ θα ωφελείτο αν ανέπτυσσε ένα σχήμα, που θα πρόσφερε φορολογικά κίνητρα στους επενδυτές σε καινοτόμες οργανισμούς και ταυτόχρονα θα αξιολογούσε την πιστοληπτική ικανότητα των start-ups. Επίσης, θα ωφελείτο αν περιόριζε τη γραφειοκρατία, ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον σχετικής (αλλά πάντα ρυθμιζόμενης) δημοσιονομικής ελευθερίας (fiscal freedom). H ευκολότερη πρόσβαση σε κεφάλαια ανάπτυξης και χρηματοδοτήσεις, τα κίνητρα για δημιουργία θέσεων εργασίας και οι φορολογικές διευκολύνσεις για την ανάπτυξη διανοητικής περιουσίας θα ενθάρρυναν τους καινοτόμους επιχειρηματίες στην Ευρώπη, αλλά πάνω από όλα, αυτό που χρειαζόμαστε είναι καλύτερη παιδεία και προβολή της επιχειρηματικότητας ήδη από τα σχολεία, όπου θα παρουσιάζεται ως μια αξιόπιστη επιλογή καριέρας», σημειώνει.
Αν έχω μια καλή ιδέα, αλλά όχι αρκετή θέληση και αντοχή για να τη μετατρέψω σε προϊόν;
«Αν αυτό συνέβαινε, θα σε ρωτούσα αν έχεις τη θέληση να ζήσεις γενικώς. Αν μου απαντούσες 'ναι', θα σε ρωτούσα τι θέλεις να σημαίνει η ζωή σου, ποιες ιστορίες θα ήθελες να λες στα δισέγγονά σου: ιστορίες σχετικά με μια ιδέα, που ποτέ δεν προσπάθησες να κάνεις πράξη ή ατελείωτες ιστορίες για τις περιπέτειες που έζησες πάνω στην ανάπτυξη των ιδεών σου; Θα μπορούσα να σου δώσω τη γνώση που χρειάζεσαι για να κάνεις τα όνειρά σου πραγματικότητα, αλλά ποτέ κανείς δεν μπορεί να σού δώσει τη στάση ζωής που χρειάζεται. Το μόνο που μπορώ να σου πω είναι ότι η αναβολή θα σού στοιχίσει ακριβότερα από το ν΄ ανακάμψεις από μια λανθασμένη απόφαση», επισημαίνει η Σίλια Γκέιτς και καταλήγει: «Αν ακόμη σκέφτεσαι αυτή την ιδέα αύριο το πρωί, ίσως ήρθε η ώρα να κάνεις κάτι, αντί απλά να ξοδεύεις τον χρόνο σου...».
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ
