Τα τελευταία χρόνια, οι τουριστικοί όμιλοι της Ευρώπης βλέπουν μία μεγάλη κατηγορία τουριστών να απορρίπτουν τον μαζικό τουρισμό και να αναζητούν μία άλλη μορφή ταξιδιού, πιο κοντά στην προστασία του περιβάλλοντος, στη μείωση των ρύπων και γενικά επιθυμούν έναν βιώσιμο τουρισμό.
Η τάση αυτή ώθησε το 2009 τον μεγαλύτερο τουριστικό όμιλο της Γερμανίας TUI μαζί με την Thomas Cook να ιδρύσουν έναν σύλλογο για τη βιωσιμότητα και την προστασία του περιβάλλοντος. Εδρα του συλλόγου είναι το Βερολίνο και στόχος του η προώθηση πακέτων εναλλακτικού τουρισμού. Μέλη του είναι, μεταξύ άλλων, η εταιρεία Aida Cruises, η TUI AG, η TUI Cruises, η TUI-Deutschland, η TUI-Osterreich, η TUI-Suisse, η Thomas Cook Reisen, η Neckermann Reisen, η Airtours και η Gebeco.
Η τάση αυτή ώθησε το 2009 τον μεγαλύτερο τουριστικό όμιλο της Γερμανίας TUI μαζί με την Thomas Cook να ιδρύσουν έναν σύλλογο για τη βιωσιμότητα και την προστασία του περιβάλλοντος. Εδρα του συλλόγου είναι το Βερολίνο και στόχος του η προώθηση πακέτων εναλλακτικού τουρισμού. Μέλη του είναι, μεταξύ άλλων, η εταιρεία Aida Cruises, η TUI AG, η TUI Cruises, η TUI-Deutschland, η TUI-Osterreich, η TUI-Suisse, η Thomas Cook Reisen, η Neckermann Reisen, η Airtours και η Gebeco.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα εναλλακτικού τουρισμού είναι το πρόγραμμα προστασίας των δελφινιών και των φαλαινών, που ζουν στις ακτές των Κανάριων Νήσων. Ο σύλλογος προσφέρει στους τουρίστες εκδρομές στην περιοχή για την παρατήρησή τους, διαφημίζοντας τον κώδικα συμπεριφοράς, που ακολουθούν τα πλοιάρια σε αυτές τις εκδρομές. Τα πλοιάρια είναι κάθε φορά περιορισμένα και δεν πλησιάζουν τόσο πολύ, ώστε να απειλούνται τα ευαίσθητα αυτά θαλάσσια θηλαστικά.
Ενα άλλο εξαιρετικό παράδειγμα ανάπτυξης ήπιας μορφής τουρισμού αποτελεί η λίμνη Κωνσταντία, που αποτελεί ουσιαστικά το σύνορο τριών χωρών, της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Ελβετίας. Η λίμνη είχε απειληθεί από την ανεξέλεγκτη μόλυνση. Τα αστικά λύματα είχαν οδηγήσει σε ευτροφισμό, στην υπερβολική δηλαδή ανάπτυξη της χλωρίδας. Χάρη σε μονάδες επεξεργασίας λυμάτων αλλά και στη λήψη αυστηρών μέτρων στάθηκε δυνατό να διασφαλιστεί έπειτα από δεκαετίες μία εξαιρετική ποιότητα υδάτων, με την αποφασιστική συμμετοχή των πολιτών.
Σήμερα, η λίμνης της Κωνσταντίας υποδέχεται πάνω από 1,2 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως. Στο «καθαρό» ίματζ της περιοχής συνέβαλαν και οι βιολογικές καλλιέργειες. Οι αγρότες δημιούργησαν συνεταιρισμούς, προκειμένου να μπορούν να πουλάνε τα προϊόντα τους στους τουρίστες χωρίς μεσάζοντες. Ετσι, επωφελήθηκαν άμεσα από τον τουρισμό και οι ίδιοι οι αγρότες. Το παράδειγμα της Κωνσταντίας μπορεί να ακολουθήσει η Καστοριά με τη δική της λίμνη, όπως εισηγήθηκαν σε πρόσφατη ημερίδα, που οργανώθηκε εκεί με πρωτοβουλία της «Ελληνογερμανικής Συνέλευσης», στην οποία συντονιστής είναι ο υφυπουργός του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Χανς-Γιόαχιμ Φούχτελ.
Τα ζητήματα ανάπτυξης των εναλλακτικών μορφών τουρισμού στη χώρα μας, με γερμανική τεχνογνωσία, συζητήθηκαν την Παρασκευή στη συνάντηση, που είχαν στο Βερολίνο ο κ. Φούχτελ και η υπουργός Τουρισμού κυρία Ολγα Κεφαλογιάννη. Με βάση τη διεθνή εμπειρία είναι σαφές ότι για να αναδειχθούν νέες μορφές τουρισμού στη χώρα μας περισσότερο χρειάζεται η τεχνογνωσία και λιγότερο τα χρήματα. Και προς αυτήν την κατεύθυνση η «Ελληνογερμανική Συνέλευση» προσφέρει ήδη τα φώτα της σε όσους δήμους της χώρας ζήτησαν συνεργασία.
Η Ρόδος προσέφυγε στη γερμανική τεχνογνωσία για να επεκτείνει τον τουρισμό της και τη χειμερινή περίοδο. Η καθηγήτρια της Ανώτατης Σχολής Westkuste στην πόλη Χάιντε της βόρειας Γερμανίας κυρία Ανια Βολέζεν ανέλαβε να πραγματοποιήσει έρευνα αγοράς μεταξύ Γερμανών τουριστών για να διαπιστωθεί τι θέλουν από τη Ρόδο τον χειμώνα. Εάν π.χ. το ενδιαφέρον εστιάζεται στη Μεσαιωνική Πόλη, θα πρέπει αυτή να αναδειχθεί τουριστικά. Εάν θέλουν ποδηλασία ή πεζοπορία, επίσης, θα πρέπει να δημιουργηθούν οι αντίστοιχες υποδομές και στη συνέχεια να υπάρξει το ανάλογο μάρκετινγκ. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα παρουσιασθούν σύντομα στους τοπικούς παράγοντες και επιχειρηματίες.
Οι 5 ειδικές μορφές τουρισμού με μέλλον στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τη μελέτη του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), που δίνει κατευθύνσεις για την τουριστική στρατηγική της χώρας τη δεκαετία έως το 2020, οι τομείς που μπορούν να δημιουργήσουν νέα τουριστικά προϊόντα στη χώρα μας είναι ο πολιτισμός, ο αθλητισμός, η εκπαίδευση, οι ιατρικές υπηρεσίες και η γαστρονομία. Η ανάπτυξη, επίσης, της τουριστικής κατοικίας θα αποφέρει σημαντικά οφέλη, αφού το 10% των Ευρωπαίων τουριστών ταξιδεύουν κάθε χρόνο σε διάφορους προορισμούς, όπου διαθέτει τουριστική κατοικία.
Το κοινό χαρακτηριστικό των 5 τομέων για τις ειδικές μορφές τουρισμού, που προτείνει η μελέτη, είναι ότι ενδιαφέρουν το σύνολο της κοινωνίας και, επομένως, οι πολιτικές ηγεσίες θα δείξουν περισσότερο ενδιαφέρον. Στους δύο πρώτους, πολιτισμό και αθλητισμό, η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως brand owner διαχρονικών αξιών και νοημάτων (Δημοκρατία, Ολυμπιακό Πνεύμα κ.λπ.). Στην εκπαίδευση η χώρα μας μπορεί να διεκδικήσει και να καθιερωθεί ως τόπος διδασκαλίας μίας σειράς γνωστικών αντικειμένων, που σχετίζονται με πολιτισμό και αθλητισμό αλλά και με γνωστικά αντικείμενα σε χώρους όπου η Ελλάδα διακρίνεται διεθνώς. Γιατί να μην είναι π.χ. η Ελλάδα παγκόσμιο κέντρο ναυτιλιακών σπουδών, τονίζεται στη μελέτη. Οι ιατρικές υπηρεσίες μπορούν να προσθέσουν μεγάλη αξία σε αυτό που ονομάζεται visitor economy, ενώ η γαστρονομία υπάρχει, αλλά ως αυτοτελές τουριστικό προϊόν παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτη.
Σχετικά με την τουριστική κατοικία, η μελέτη υπογραμμίζει ότι περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ευρωπαίοι θεωρούν την Ελλάδα ως υποψήφιο προορισμό δεύτερης κατοικίας. Γι' αυτό εισηγείται την ήπια και ελεγχόμενη ανάπτυξη της τουριστικής κατοικίας στη χώρα μας, με υψηλές προδιαγραφές και προστιθέμενη αξία που δεν θα προσανατολίζεται απλώς στην προσέλκυση χαμηλοσυνταξιούχων της Ευρώπης, αλλά θα απευθύνεται στους τουρίστες υψηλής εισοδηματικής στάθμης.
Για τους 5 τομείς ειδικού τουρισμού, που δημιουργούν συνέργειες και με τις περιηγήσεις αλλά και τον τουρισμό πόλεων (city brake), επισημαίνονται τα ακόλουθα:
- Για τη γαστρονομία υπογραμμίζεται ως παράδειγμα προς μίμηση η περίπτωση της Κρήτης και της Σαντορίνης, που κατάφεραν να δώσουν οφέλη στον τουρισμό, στην τοπική οικονομία, στην αγροτική παραγωγή και τη μεταποίηση τροφίμων. Για την ανάπτυξη της γαστρονομίας ήδη το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο έχει κάνει σημαντικά βήματα για την υιοθέτηση του ελληνικού πρωινού στα ξενοδοχεία της χώρας, με τοπικά προϊόντα σε κάθε περιοχή, ενώ ο ΣΕΤΕ έχει ξεκινήσει καμπάνια ανεύρεσης οικονομικών πόρων για την υλοποίηση του έργου «Η γαστρονομία στο μάρκετινγκ του ελληνικού τουρισμού». Ο ΣΕΤΕ υπολογίζει ότι η ελληνική γαστρονομία μπορεί να προσελκύσει 500.000 επιπλέον τουρίστες, ενισχύοντας το ΑΕΠ κατά 1 δισ. ευρώ και δημιουργώντας 50.000 νέες θέσεις εργασίας, τόσο μέσω συνεργασιών του τουριστικού και του επισιτιστικού κλάδου όσο και μέσω της αξιοποίησης των εξαγώγιμων επώνυμων προϊόντων.
- Οι αθλητικές δραστηριότητες, επίσης, μπορούν να δημιουργήσουν ζήτηση τουριστικών υπηρεσιών. Προτείνεται στο αρχικό τουριστικό χαρτοφυλάκιο αθλητικών προϊόντων να συμπεριληφθούν προϊόντα από 3 κατηγορίες:
- Προϊόντα για τα οποία η Ελλάδα έχει ιστορική παράδοση, όπως η πάλη και ο Μαραθώνιος.
- Προϊόντα για τα οποία διαθέτουμε ισχυρό brand name σήμερα, όπως το μπάσκετ και το πόλο.
- Προϊόντα για τα οποία διαθέτουμε ισχυρούς και ιδιαίτερους φυσικούς ή και τεχνητούς πόρους, όπως θαλάσσια σπορ, αεραθλήματα, αναρρίχηση, mountain bike, κ.ά.
- Οι ιατρικές υπηρεσίες μπορούν να αποτελέσουν μία μεγάλη πηγή ζήτησης τουριστικών υπηρεσιών (η μελέτη με τον όρο ιατρικές υπηρεσίες εννοεί υπηρεσίες που παρέχονται από γιατρούς μέσα σε μία ολοκληρωμένη μονάδα περίθαλψης και όχι τις περιπτώσεις των ταξιδιωτών, που συμπληρωματικά κάνουν χρήση κάποιας υπηρεσίας ευεξίας). Πρώτον, προς άτομα που χρειάζονται κάποια συγκεκριμένη επέμβαση ή άλλη εξειδικευμένη θεραπεία, π.χ. επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής, οδοντιατρικές υπηρεσίες, υποβοηθούμενη γονιμοποίηση κ.ο.κ. και δεύτερον, προς άτομα που χρειάζονται διαχρονική θεραπεία, όπως π.χ. οι νεφροπαθείς.
Υπολογίζεται ότι το 10% των Ευρωπαίων ασθενών αναζητούν θεραπεία εκτός της χώρας του. Καθώς η Ευρώπη γηράσκει, η ανάγκη για διατήρηση της υγείας και της νεότητας θα εντείνεται ταυτόχρονα με τη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας. Δυναμικά για την προσέλκυση «ταξιδιωτών υγείας» δραστηριοποιούνται ήδη η Τουρκία, η Κροατία, η Αίγυπτος και η Κύπρος.
Η μελέτη προτείνει να δοθούν, μέσω του αναπτυξιακού νόμου, κίνητρα για να μετατρέψουν ξενοδοχεία κάποια πτέρυγά τους, ώστε να υποδέχεται τουρίστες-ασθενείς ή να μετατραπεί μία ολόκληρη μονάδα σε εξειδικευμένη μονάδα παροχής ιατρικών υπηρεσιών και διαμονής.
- Οι εκπαιδευτικοί τομείς στους οποίους θα πρέπει να επενδύσει ο ελληνικός τουρισμός είναι η ναυτιλία, η φιλοσοφία, το θέατρο, η ρητορική και ο αθλητισμός (για παράδειγμα, θα μπορούσαν να διοργανώνονται σεμινάρια θεάτρου στην Επίδαυρο και σεμινάρια φιλοσοφίας στην Αθήνα). Οσοι μετέχουν σε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα πληρώνουν δίδακτρα, θα μένουν σε κάποιο κατάλυμα, θα δαπανούν χρήματα σε δραστηριότητές τους.
- Ο πολιτισμός ως τουριστικό προϊόν περιλαμβάνει δραστηριότητες, που συνδέονται με την πολιτιστική κληρονομιά, με τις σύγχρονες τέχνες, με στοιχεία lifestyle και με τις δημιουργικές βιομηχανίες (μόδα, web και graphic design, κινηματογράφος κ.λπ.). Δυστυχώς, τονίζεται στη μελέτη, η Ελλάδα δεν προβάλλει τον σύγχρονο πολιτισμό της. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι τα αρχαία μνημεία είναι ένα από τα δυνατά χαρτιά του ελληνικού τουρισμού. Λίγοι, όμως, γνωρίζουν ότι λιγότερο από το 2% των τουριστών μας έρχονται με βασικό και κύριο σκοπό του ταξιδιού να ζήσουν στην Ελλάδα την εμπειρία του ελληνικού πολιτισμού. Ο πολιτισμός, πάντως, μπορεί να αναδειχθεί σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, εφόσον, με σύγχρονους τρόπους, κάνουμε αυτήν την εμπειρία όνειρο ζωής για πολλούς επισκέπτες.
